„Pan Jowialski” to jedno z najpopularniejszych dzieł autorstwa Aleksandra Fredry, które po raz pierwszy wystawiono w 1832 roku i które do dziś trafia na afisze teatrów. Składa się ono z czterech aktów i przedstawia historię rodziny Jowialskich, do domu której w wyniku dowcipu trafia nieznany im Ludmir. Szybko okazuje się, że jest on zaginionym synem Szambelanowej, która zatem zaręcza go ze swoją pasierbicą, Heleną. Dzieło wypełnione jest rozmaitymi bajkami i opowieściami, które przytacza tytułowy bohater, pan Jowialski. Tekst określa się jako komedię.
Komedia to przede wszystkim jeden z trzech gatunków dramatycznych. Cechuje się ona zdecydowanie pogodnym nastrojem, komizmem, żywą i szybką akcją, a bardzo często także szczęśliwym zakończeniem. Przedstawione są w niej komiczne sytuacje i podkreśla się wady bohaterów.
„Pan Jowialski” zazwyczaj bywa opisywany jako komedia obyczajowa. Dzieło to cechuje się dużą dozą humoru i komizmu, ale równocześnie stanowi krytykę wad ówczesnej szlachty. Fabuła opiera się na dowcipie, jaki śpiącemu Ludmirowi robi Janusz. Zabiera on nieznajomego do domu Jowialskich, gdzie wszyscy udają, że Ludmir jest tureckim władcą. Mężczyzna z kolei udaje, że naprawdę spał i nie ma pojęcia o żarcie, zatem wczuwa się w swoją rolę i szybko wciela się w narzuconą mu postać. To zatem swoista komedia pomyłek, w której zachodzi wiele nieporozumień. Ostatecznie Ludmir przyznaje się do swojego oszustwa, za co spotyka go nagroda. Pan Jowialski zaprasza go bowiem w gościnę w swym domu.
„Pan Jowialski” spełnia założenia takiego gatunku dramatycznego, jakim jest komedia. Nastrój dzieła faktycznie jest pogodny i lekki, nie pojawiają się tam trudne problemy czy poważne kłopoty do rozwiązania. Komizm jest obecny w wielu szczegółach tekstu, a sam dowcip z Ludmirem w roli głównej napędza całą fabułę i wszystkie pojawiające się w niej wydarzenia. Wszystko dzieje się bardzo szybko i już po czterech aktach Szambelanowa orientuje się, że odnalazła zaginionego syna, a on sam zaręcza się z Heleną, jej pasierbicą. Można zatem powiedzieć, że to szczęśliwe zakończenie, ponieważ odnajduje się zaginione dziecko, a Helena nie musi wychodzić za mąż za Janusza, co do którego żywiła pewne wątpliwości. Komizmu całości dodają oczywiście bajki i przypowieści pana Jowialskiego, które pozornie nie mają wiele wspólnego z kolejnymi wydarzeniami, jednak w istocie stanowią komentarz do nich.
Postaci w dziele Fredry wydają się dość płytkie i komiczne, jednak w istocie ukazują stan, jakim było ziemiaństwo i stanowią odbicie przekroju współczesnego Fredrze społeczeństwa. W ten sposób autor piętnuje jego wady, ukrywając je w kostiumie komedii. Odbiorcy mogli jednak przejrzeć się w jego tekście jak w lustrze, Fredro bowiem doskonale zdawał sobie sprawę z problemów, jakie trapiły stan szlachecki, czyli między innymi z marazmu, beztroski, bezmyślność czy zbyt wysokie mniemanie o sobie. To wszystko z kolei doprowadziło wcześniej do upadku jego ojczyzny.
Komedia u Fredry to tak właściwie powłoka i zabawa formą, pod którą kryją się rozważania na temat prawdziwych problemów. Chociaż jego bohaterowie nie muszą radzić sobie z kłopotami, to jednak ich zachowanie jest odbiciem rzeczywistości, w jakiej się znaleźli i tego, w jaki sposób ziemiaństwo i szlachta doprowadziły Polskę do upadku. Mimo zabawnej formy i wielu żartów “Pan Jowialski” to dzieło, które może, a wręcz powinno skłaniać odbiorcę do głębszej refleksji.
Aktualizacja: 2025-09-04 15:24:41.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.