„Eneida” autorstwa Wergiliusza napisany heksametrem i podzielony na dwanaście ksiąg. Opowiada ona o losach legendarnego Trojańczyka, Eneasza, którego celem jest założenie nowego państwa we Włoszech, w którym będą rządzić Rzymianie. Wergiliusz opisuje wędrówkę Eneasza przed dotarciem do Italii, a także wydarzenia, jakie doprowadziły do powstania nowego narodu. Eneasz jest zatem uznawany za protoplastę Rzymian. Autor zmarł jednak, zanim udało mu się ukończyć jego utwór.
Spis treści
Epopeja opowiada o wyprawie Eneasza, trojańskiego bohatera, który ma założyć nowe państwo we Włoszech. Po upadku Troi Eneasz wraz z towarzyszami odpływa w poszukiwaniu ziemi, którą obiecali mu bogowie. Równocześnie zmaga się on też z nienawiścią bogini Junony, która sprzyjała Grekom. Z jej powodu Eol wywołuje burzę na morzu, którą jednak uspokaja Neptun. Eneasz dociera z towarzyszami do wybrzeży Afryki, gdzie bezpieczeństwo ma mu zapewnić Jowisz na prośbę Wenus. Eneasz dostaje się do Kartaginy, gdzie rządzi królowa Dydona, która przyjmuje Trojan życzliwie.
Eneasz relacjonuje Dydonie, jak wyglądał upadek Troi, opisuje również podróże, które doprowadziły go do Kartaginy. Odwiedził Grecję i Sycylię, przeżył spotkanie z Polifemem. Między Dydoną i Eneaszem rodzi się uczucie, ale mężczyzna jest przez wyroki losu zmuszony do opuszczenia Kartaginy i podjęcia dalszej podróży. Jego odejście sprawia, że Dydona przeklina go i popełnia samobójstwo. Eneasz dalej podróżuje, dociera do Sycylii, gdzie spotyka wieszczkę Sybillę, która zdradza mu jego dalsze losy. Razem z nią schodzi do podziemi, gdzie spotyka Dydonę i swego ojca, Anchizesa, który zdradza mu jego przyszłość.
Eneasz z towarzyszami dociera ostatecznie do Lacjum, gdzie kończy się jego tułaczka. Zamiast tego poświęca się on walce o swoje przyszłe państwo. Król Lacjum, Latinus, wita go przyjaźnie i chce oddać rękę swojej córki, Lawinii, ponieważ wierzy, że jest on wybrańcem bogów. Jednak plany te nie podobają się Turnusowi, wodzowi Rutulów, dotychczasowemu kandydatowi do ręki Lawinii, a także Junony, która decyduje się zaostrzyć konflikt. Turnus gromadzi wojsko i uderza nim na Trojan, przez co wybucha wojna, a Eneasz jest zmuszony szukać sojuszników wśród okolicznych plemion. Eneasza ostatecznie wspiera Grek Ewander, posyłając mu oddział swojego syna, Pallasa, a Wenus daje Eneaszowi specjalną zbroję ozdobioną obrazami nadchodzących triumfów Rzymu. Zaczyna się wojna, a w pewnym momencie Turnusowi udaje się zdobyć obóz Trojan, ginie też młody Pallas, co wzbudza w Eneaszu prawdziwą żądzę zemsty. Potem jednak odbywa się pogrzeb młodego wojownika, a konflikt nieustannie eskaluje, zapowiadając nadejście ostatecznej bitwy.
Wreszcie nadchodzi moment pojedynku Turnusa z Eneaszem, który jest efektem nieudanych negocjacji obu stron odnośnie pokoju. Junona próbuje jeszcze odwieść od tego Turnusa, czując jego klęskę, ale musi się ona pogodzić z przeznaczeniem. Eneasz oczywiście pokonuje w tym starciu Turnusa, ale nie od razu decyduje się, by go zabić. Robi to jednak, gdy dostrzega na nim pas Pallasa, który przeciwnik przywłaszczył sobie jako trofeum. Zabija zatem wroga pod wpływem ogarniającego go gniewu. Wergiliusz nie zdradza jednak dalszych losów bohatera.
Eneasz to Trojańczyk, którego prześladuje gniew Junony. Zniszczenie Kartaginy i czyny Parysa na nowo rozpaliły złość bogini. Przez nią Eol rozpętuje burzę na morzu, a flota trojańska rozbija się. Neptun jednak poskramia Eola i ucisza burzę, a rozbitkowie dostają się do brzegów Afryki. Tam odbywa się uczta i polowanie, a matka Eneasza, Wenus, otrzymuje od Jowisza obietnicę, że to z krwi jej syna narodzą się Rzymianie, czyli władcy świata. Eneasz zwiedza okolicę i przybywa do Kartaginy, której mieszkańcy są do niego przyjaźnie usposobieni przez bogów. Królowa Dydona urządza ucztę na ich cześć, a Wenus usypia synka Eneasza, by na jego miejsce podstawić Amora. Amor na kolanach Dydony sprawia, że zakochuje się ona w Eneaszu, co gwarantuje mężczyźnie bezpieczeństwo na terenie Kartaginy.
Eneasz opowiada o zdobyciu i zburzeniu Troi dzięki koniu trojańskiego. Zjawa Hektora namówiła go do ucieczki z plądrowanego, płonącego miasta. Uszedł wraz z ojcem Anchizesem, synem Askaniuszem i żoną Kreuzą, która gubi się po drodze. Po pewnym czasie Eneasz widzi jej zjawę, która rozkazuje mu płynąć do Italii.
Eneasz dalej relacjonuje ucieczkę z Troi. Podróżuje między innymi przez Trację, Kretę, Strofady, gdzie otrzymuje przepowiednię o tym, że osiedlą się tam, gdzie głód zmusi ich do jedzenia stołów, a potem przez Akcjum i Epir, by ostatecznie wylądować na Sycylii. Tam spotykają towarzysza Odyseusza, którego zapomniano w trakcie ucieczki przed Polifemem. Przepływają do Drepanum i tam umiera Anchizes.
Eneasz i Dydona mają romans, a kobieta naradza się na ten temat z siostrą Anną. Junona chce namówić Wenus, by ta zgodziła się na małżeństwo Eneasza z Dydoną, co ma zapobiec narodzeniu się Rzymian i zniszczeniu Kartaginy. Dydona i Eneasz wybierają się na polowanie, a Junona wywołuje burzę, co sprawia, że bohaterowie kryją się w pieczarze. Zbliżają się tam ze sobą, a bogini Fama rozpowszechnia wiadomość o ich związku. Dowiaduje się o tym Jarbas, król Getulów, który chce poślubić Dydonę. Obrażony mężczyzna modli się do Jowisza o zemstę z tego powodu, a ten za pośrednictwem Merkurego uświadamia Eneasza, że od niego wyjdą Rzymianie. Nie może on zatem zostać w Afryce. Eneasz zaczyna planować wyjazd, a Dydona chce go zatrzymać. Gdy to nie działa, każe przygotować stos pogrzebowy. Eneasz odpływa w kierunku Sycylii, Dydona rzuca na niego klątwę, a potem wchodzi na stos i przebija się mieczem.
Trojanie dopływają do Sycylii i goszczą u króla Acestesa, Eneasz urządza też igrzyska na cześć swojego zmarłego ojca. Mężczyźni poświęcają się rywalizacji, a bogini Iris na rozkaz Junony zmienia się w starą Trojankę Beroe i buntuje kobiety przeciwko dalszej wędrówce. Trojanki podpalają przez to okręty. Jowisz pomaga Eneaszowi i zsyła gwałtowny deszcz. Trojanie dzielą się na dwie grupy. Jedna pozostaje na Sycylii, druga zaś dalej płynie z Eneaszem. Eneasz ma widzenie zjawy Anchizesa, która zapowiada czekającą go w Italii walkę. Wenus prosi Neptuna o uspokojenie morza, a Eneasz z towarzyszami opuszcza Sycylię. Nocą za burtę wypada sternik Palinurus.
Wyprawa dociera do Kume, a Eneasz udaje się do groty wieszczki Sybilli. Tam dowiaduje się o swoich przyszłych losach, które Sybilla wyczerpująco mu opisuje. Enea musi złożyć ofiary i dokonać kilku rzeczy, na przykład zdobyć złotą gałązkę dla Prozerpiny, a potem schodzą razem do Hadesu. Eneasz i Sybilla docierają do Acherontu, gdzie Charon przewozi zmarłe dusze. Spotykają tam zjawę Palinurusa, który nie może płynąć, bo jego zwłoki nie zostały jeszcze pogrzebane. Złota gałązka sprawia, że Charon przewozi jednak Eneasza i Sybillę. Wieszczka usypia Cerbera i razem wszyscy dostają się do miejsca, gdzie przebywają między innymi samobójcy, gdzie Eneasz spotyka Dydonę. Kochanka nie chce mu przebaczyć jego czynów. Ostatecznie przybywają oni do pałacu Plutona. Przekazują złotą gałązkę i dostają się do Elizjum, gdzie Eneasz spotyka swojego ojca i dusze swoich potomków, czyli Rzymian, którzy czekają na wcielenie. Potem Anchizes odprowadza syna i wieszczkę do bramy snu, skąd trafiają oni na ziemię. Trojanie odpływają u Kajecie.
Trojanie przybijają do brzegi przy ujściu Tybru. W Lacjum włada król Latinus, a jego córce Lawinii wyrocznia przepowiedziała małżeństwo z cudzoziemcem. Jednak chce ją poślubić Turnus, król sąsiedniego plemienia Rutulów. Trojanie urządzają ucztę na brzegu, na końcu której zjadają własne stoły, czyli podpłomyki, na których podali inne potrawy. To znak, że ich podróż dobiegła końca. Kolejnego dnia budują umocnione osiedle i wysyłają poselstwo do króla Latinusa, który przyjmuje ich bardzo życzliwie, a Eneaszowi obiecuje rękę swojej córki. Junona próbuje temu wszystkiemu przeszkodzić i podburza Turnusa, a także wywołuje awanturę między Trojanami i okolicznymi plemionami. Szykują się one na wojnę z Eneaszem.
Lacjum gotuje się do wojny i wszyscy szukają sojuszników. Eneasz spotyka boga Tybru, który radzi mu się udać do Greka Ewandra. Eneasz przybywa do niego w trakcie święta Herkulesa. Ewander oprowadza go po mieście i opowiada jego historię. Obiecuje też pomóc Eneaszowi poprzez oddział jazdy pod wodzą jego syna, Pallasa. Eneasz otrzymuje od Wenus pomyślne znaki. Prosi ona też Wulkana o przygotowanie zdobionej zbroi dla Eneasza.
Junona radzi Turnusowi, by uderzył na obóz w czasie nieobecności Eneasza i podpalił okręty Trojan, które Kybele zmienia w nimfy, co przeraża atakujących. Dwóch Trojan pragnie donieść Eneaszowi o tej sytuacji, ale po drodze giną z rąk sojuszników Rutulów. O świcie Rutulowie atakują obóz trojański i noszą ich głowy zatknięte na włóczniach. Wywiązuje się z tego walka, do której włącza się syn Eneasza, ale usuwa go stamtąd Apollo. Trojanie skutecznie kontratakują, a Turnus ucieka, skacząc do Trybu.
Jowisz zwołuje naradę bogów i zabrania im mieszać się do walk aż do czasu wojen punickich. Junona i Wenus spierają się, a Jowisz pozostawia wynik wojny losowi. Eneasz nadciąga z flotą trzydziestu statków, do których nocą podpływają dawne statki trojańskie, czyli nimfy. Jedna z nich informuje Eneasza o tym, jaka jest sytuacja w obozie. Turnus dzieli swoje wojska na dwie części, jedną zostawia przy obozie, a drugą rusza na Eneasza. Ginie wtedy Pallas, syn pomocnego Greka, a Turnus zdziera z niego zbroję. Eneasz chce pomścić Pallasa, ale nie może, gdyż Junona zabiera Turnusa z pola walki. Wojska italskie przejmuje król Etrusków, czyli Mezencjusz, który potem ginie z rąk Eneasza.
Następuje dwudniowy rozejm w celu pogrzebania poległych. Eneasz odprawia ceremonie żałobne i odsyła zwłoki Pallasa Ewandrowi. Posłowie italscy proszą o wydanie im ciał ich poległych, a Eneasz zgadza się na to i wyjaśnia, że do Italii Trojanie przybyli z powodu wyroku losu. Rozejm przedłużono na dwanaście dni, wyprawiane są pogrzeby. Wojska zaczynają się buntować przeciwko Turnusowi, Latinus chce zawrzeć pokój z Trojanami, ale Turnus się nie zgadza. Wywiązuje się kolejna bitwa, którą wojska italskie przegrywają i uciekają do pobliskiego miasta. Turnus planuje zasadzkę na Eneasza, ale rezygnuje z niej i walczy o miasto. Nadchodzą Trojanie, ale nie walczą, gdyż nadchodzi noc.
Turnus pragnie stoczyć pojedynek na śmierć i życie z Eneaszem bez bitwy. Wojska mają jedynie obserwować starcie z bezpiecznej odległości. Junona podburza Juturnę, siostrę Turnusa, by spowodowała ona jednak właśnie wydanie Trojanom bitwy. Przez to Juturna podburza Rutulów, a ci prowokują starcie przy pierwszej możliwej okazji i rzucają włócznią w tłum Troian. Zaczyna się bitwa, ucieka Latinus, a Eneasz zostaje ranny. Wenus leczy go jednak dzięki cudownym lekom. Turnus unika starcia, zatem Eneasz podpala miasto Latynów. Ostatecznie dochodzi jednak do ich pojedynku, gdzie Junona wspiera Turnusa, a Wenus Eneasza. Jednak Jowisz przerywa to i odwołuje boginie z pola walki. Przypomina, że Trojanie mają się stać panami Italii. Obiecuje jednak Junonie, że nowe plemię będzie nosić miano Latynów, a o Trojanach nie będzie się pamiętać. Turnus przegrywa pojedynek i błaga o oszczędzenie jego życia. Eneasz jest skłonny się zgodzić, ale dostrzega na przeciwniku pas, który ten zdarł z Pallasa. Eneasz zabija zatem Turnusa.
Aktualizacja: 2025-03-17 13:58:12.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.