„Panna Maliczewska” to dramat autorstwa Gabrieli Zapolskiej, po raz pierwszy wystawiony na deskach teatru w 1910 roku. W toku jego akcji pojawia się wiele intrygujących postaci, których profile psychologiczne odsłaniają uniwersalną prawdę o społeczeństwie i międzyludzkich zależnościach.
Spis treści
Główna bohaterka, dziewiętnastoletnia tytułowa panna i początkująca aktorka, która po wyprowadzce z rodzinnej miejscowości o wymownej nazwie Biedota, zamieszkuje w mieście. Stać ją jednak wyłącznie na mieszkanie w nieprzyjemnej suterenie ze współlokatorami, a i tutaj zalega z czynszem. Pomimo atrakcyjnego wyglądu, który umożliwia jej manipulowanie otoczeniem, Stefka coraz bardziej popada w długi, które przyczyniają się do jej decyzji o zostania utrzymanką majętnego sąsiada, mecenasa Dauma, pomimo iż mężczyzna jest żonaty, o czym dziewczyna wie. Chociaż wydaje się poniekąd ambitna i zdeterminowana, aby osiągnąć sukces w teatrze, brakuje jej talentu i wiary w siebie, o czym świadczy zatrudnienie klakierów na swój występ. Często ucieka w prowokacyjne zachowania, takie jak tańczenie kankana nawet w obliczu zajęcia majątku. Pomimo szansy odmienienia swojego losu, gdy jest wyraźnie adorowana przez młodzieńca bliżej swojego wieku (Filo, vel syna Dauma, Gustawa), nie jest w stanie skończyć z dotychczasowym trybem życia. Odrzuca prawdziwą miłość na rzecz pragmatyzmu, wybierając z kolei zostanie utrzymanką niejakiego Boguckiego, dla którego znowu jest jedynie własnością, a nie drugim człowiekiem z własną podmiotowością. Stefka to postać splątana w sobie, neurotyczna i zdająca się w przesłaniu Zapolskiej być skazaną na ciągłe powtarzanie swoich błędów.
Bogaty mecenas, sąsiad Stefki, ojciec Gustawa („Filo”). Jest żonaty, mimo to wikła się w niemoralny układ z młodą panną, w zamian za finansowanie jej długów. Wielokrotnie przychodzi do mieszkania, w którym Stefka mieszka. Rozmawia na jej temat z Michasiową, jednak nie wydaje się mieć wobec niej dobrych zamiarów, biorąc pod uwagę charakter ich relacji. Pieniądze są dla niego narzędziem do pewnego rodzaju zniewolenia drugiej osoby, która kierowana koniecznością miałaby mu się oddać. Jako reprezentant patriarchalnego systemu, nie ma on interesu w wyprowadzaniu dziewczyny na drogę dobrego postępowania, w przeciwieństwie do jego własnej żony, działającej w ramach stowarzyszenia pomagającego samotnym młodym kobietom. Sam zdecydowanie patrzy na Stefkę z pozycji wyższości, również moralnej, nawet kiedy nagabuje jej adoratorów. Gdy na horyzoncie pojawia się Bogucki, Daum czuje się zdradzony, ale nie przestaje przychodzić. Dopiero odkrywając, że własny syn jest w Stefce zakochany, ustępuje i opuszcza dziewczynę.
Młodzieniec studiujący prawo, ukrywający bycie synem mecenasa Dauma. Wielokrotnie wysyła kwiaty i listy do Stefki, która nie pozostaje mu dłużna. Mimo wszystko jednak trzyma chłopaka na dystans, ponieważ pragmatyzm i materializm przysłaniają jej potrzebę serca. Filo jest zwodzony, a także wypraszany, gdy do drzwi puka majętniejszy adorator. Niekiedy posłaniec przynosi gorące wyznania miłości chłopaka, który jednak ciągle jest przez dziewczynę zbywany, co przynosi mu ogromne cierpienie. Gdy wszystko inne zawodzi, przyznaje się do swojej prawdziwej tożsamości, co dodaje dramatyzmu, gdyż Stefka przecież jest we wzajemnym układzie z jego ojcem. Na koniec zostaje ponownie, ostatecznie odrzucony.
Jeszcze nie stara kobieta, odpowiedzialna za obowiązki domowe w suterenie wynajmowanej między innymi przez główną bohaterkę. Pierze, sprząta i podaje do stołu, a przy tym obserwuje poczynania Stefki, którymi jest zaniepokojona. Wyraźnie zna dziewczynę z przeszłości, gdyż obie pochodzą z tej samej małej wioski o nazwie Biedota. Wystawia jej mimo wszystko dobrą opinię przed kobietami ze stowarzyszenia społecznego, wspiera ją także w najściach sekwestatora, tak aby nie zabrał jej rzeczy na poczet długu. Chociaż jest przerażona niemoralnością lokatorki, przyczynia się do jej uprzedmiotowienia przez bogatego Dauma. Potrafi ukrywać złośliwość pod maską uniżoności, zwłaszcza w obecności sponsorów Stefki.
Szykowny, 35-letni mężczyzna, kolejny pełniący funkcję sponsora w życiu głównej bohaterki. Deklaruje się jako człowiek obeznany z kulturą, który często bywa w teatrze. Początkowo daje Stefce nadzieję, iż różni się od innych postaci męskich w jej życiu, porównuje do go Dauma. Sam Bogucki ma jednak już na koncie historie z innymi aktorkami, wobec których bywał zaborczy, a mimo to określony jest przez dziewczynę jako „wierny pan”. Szczególnie zainteresowanie Stefki zdobywa komplementami wobec niej, zwłaszcza tymi odnoszącymi się do jej aktorskiej profesji, a także znajomością osobistą z dyrektorem teatru. Decyzja o podjęciu wobec niej kroków w kierunku romansu zapada jednak nie między parą, a między Boguckim a Daumem. Mimo wszystko ten drugi jest zazdrosny o Stefkę, gdy przychodzi do niej Bogucki. Ostatecznie to Bogucki ją „przejmuje”, jednak okazuje się tak samo przedmiotowo patrzyć na Stefkę, jak jej poprzedni mężczyzna.
Młody student, lokator sutereny, w której mieszka Stefka. Przesiaduje najczęściej na oknie. Uczy się bardzo pilnie mimo hałasu i gwaru w domu, przez co niekiedy bywa szykanowany przez domowników, którzy nie rozumieją jego pasji do zdobywania wiedzy. Często wchodzi w inteligenckie dysputy z Filo na temat filozofii, szczególnie popularnego w ówczesnym Zapolskiej czasie Nietzschego. Bywa pośrednikiem w czułościach wysyłanych przez młodego Dauma Stefce. On również jest dłużnikiem właścicielki sutereny, jednak jego nieporadność wynika z nieopłacalności edukacji, a nie rozrzutności, jak to wygląda u głównej bohaterki.
Właścicielka sutereny, martwiąca się o brak spłacalności czynszu ze strony lokatorów. Pilnuje szkód, jakie powodują między innymi goście Stefki, między innymi wylicza kwotę za rozbite szyby. jest wyczulona nawet na gości Edka („Jak ma się przyjmować kolegów, to pałac se wynająć”).
Ewa Daum to żona starszego Dauma i matka Gustawa. Nie jest świadoma układu między swoim mężem a Stefką. Próbuje pomóc dziewczynie i z ramienia stowarzyszenia pomagającego samotnym kobietom, wraz z Hiszowską wizytuje suterenę, aby ocenić, jakiej pomocy ta konkretnie by potrzebowała oraz w jaki sposób się prowadzi. Dzięki dobrej opinii Żelaznej i Michasiowej, odwiedziny przebywają pomyślnie, jednak po ich powrocie i osobistym poznaniu Stefki, wydaje się, że już za późno na jej ratowanie. Po czasie jednak Stefka rozmawia z Ewą Daum, którą nawet uczy stosować perfumy, wbrew zakazowi męża uważającego perfumowanie zazwyczaj „kokotek”. Ten gest świadczy o tym, że zarówno Stefka, jak i Ewa, mają pragnienie wyrwać się spod męskich rządów oraz że obie w pewnym sensie są ofiarami sytuacji.
Aktualizacja: 2025-02-25 13:27:46.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.