Dramat Gabrieli Zapolskiej pt. „Panna Maliczewska” to utwór osadzony w realiach przełomu XIX i XX wieku, który podejmuje tematykę moralności w ramach skomplikowanych uwarunkowań społecznych. Bohaterką jest żyjąca w suterenie, dziewiętnastoletnia Stefka, której marzeniem jest być wielką aktorką. Z powodu braku talentu oraz nieposiadania innych perspektyw na spłatę zaciąganych długów, zostaje ona utrzymanką mężczyzn, co pozwala przyjrzeć się roli i sytuacji kobiet w społeczeństwie.
Spis treści
Głównym problemem w dramacie jest rozdarcie Stefki między jej aktorskimi aspiracjami a brutalną rzeczywistością. Dziewczyna przyjeżdża do miasta z małej wsi o nazwie Biedota, zaintrygowana blichtrem i wystawnością hulaszczego życia. Marzy o karierze aktorki i uznaniu, które przyniosłoby jej szacunek i poczucie spełnienia, jednak nie daje się poznać jako utalentowana osoba, dlatego jest obsadzona w ramach zastępstwa lub w nieznaczących rolach. Rzeczywistość weryfikuje jej ambicje – brak wykształcenia, talentu i zaplecza finansowego sprawia, że jej sukcesy są jedynie pozorne, a życie zawodowe ogranicza się do prób zdobycia uznania za pomocą wynajętych klakierów. Organizowanie przyjęć czy dbałość o wygląd są tylko fasadą, za którą kryją się samotność i desperacja, wyrażane tylko w momentach całkowitej samotności. Są to rzadkie chwile, gdyż suterenę dzieli z innymi lokatorami, ciągle wchodzącymi sobie w drogę. Marzenia Stefki obracają się w ruinę, gdy po raz kolejny poddaje się ona uprzedmiotowieniu przez kolejnego mężczyznę-sponsora, widzącego w niej jedynie swoją własność. Postać Stefki to także studium psychologiczne osoby rozdartej między świadomością swoich działań a wypieraniem odpowiedzialności za nie. Bohaterka wpada w spiralę błędnych decyzji – jej prowokacyjne zachowanie, jak taniec kankana w obliczu zajęcia majątku, czy odrzucanie pomocy, są sposobami na zagłuszenie lęków i frustracji. Stefka zdaje się być niezdolna do zmiany, co podkreśla tragiczny wymiar jej postaci.
Zapolska w „Pannie Maliczewskiej”, tak jak w wielu swoich dziełach, kontynuuje krytykę mieszczaństwa, które jawi się jako moralne zdegenerowanie, powierzchowność i fałsz. Stefka, mimo młodego wieku, uosabia cechy krytykowane przez autorkę: próżność, hipokryzję i wyrachowanie. Jej działania, takie jak manipulowanie mężczyznami czy zadłużanie się na potrzeby prowadzenia wystawnego życia (kapeluszy z piórami, kawioru na przyjęciach, itd.), są symptomami mieszczańskiej obyczajowości, w której wartość człowieka zależy od statusu i majątku, a nie od kręgosłupa moralnego i sposobu godnego prowadzenia się.
Jednym z istotnych wątków w dramacie jest ukazanie losu kobiety w patriarchalnym społeczeństwie, co jednak nie jest oczywiste, gdyż główna bohaterka jawi się jako osoba przykra dla otoczenia lub autodestrukcyjna wobec samej siebie. Stefka, choć próbuje uniezależnić się finansowo i życiowo, nie ma realnych możliwości zdobycia stabilności. Jej relacje z mężczyznami, w tym z Daumem czy Boguckim, wskazują, że jest postrzegana głównie przez pryzmat atrakcyjności fizycznej. Brak chęci przyjęcia wsparcia społecznego, ograniczone szanse na samodzielne zarobkowanie i presja, by wykorzystać swój wygląd jako narzędzie, uwidaczniają, jak nierówne były relacje między płciami. Stefka, będąc młodą, ambitną kobietą, staje się ofiarą systemu, w którym kobiety muszą wybierać między zależnością a poniewierką. Stefka to postać tragiczna, rozdarta między pragnieniami a ograniczeniami wynikającymi ze społecznych norm. Jej wybory – choć moralnie wątpliwe – mogą być interpretowane jako próba przetrwania w niesprzyjających warunkach.
Zapolska, osadzając akcję w miejskiej scenerii, kreuje obraz miasta jako miejsca, które nie sprzyja realizacji marzeń i aspiracji, a ma tendencję do niszczenia w jednostce jej godności i moralnych odruchów. Dla Stefki miasto jest przestrzenią, która miała dać jej szansę na lepsze życie, lecz stało się pułapką, gdzie wyścig o przetrwanie prowadzi do upadku, wyraźnie zaznaczonego przez autorkę dramatu w słowach końcowych załamanej bohaterki: „I tak całe życie”.
Aktualizacja: 2025-02-25 13:24:33.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.