Powieść „Cham” Elizy Orzeszkowej, opublikowana w 1888 roku, jest jednym z ważniejszych dzieł autorki, ukazującym społeczne i moralne problemy polskiego społeczeństwa pod koniec XIX wieku. Akcja toczy się na wsi, jej głównymi bohaterami są Paweł, rybak, oraz jego żona Franka, reprezentująca miejski tryb życia. Orzeszkowa porusza w powieści kwestie konfliktów klasowych, rozdźwięku między aspiracjami a rzeczywistością oraz trudności w relacjach międzyludzkich, w tym problematykę kobiety w społeczeństwie.
Franka Chomcówna to postać, która nie potrafi odnaleźć się w nowym życiu ani sprostać wymaganiom, jakie stawia przed nią rola żony, matki i kobiety wiejskiej. Jej historia to opowieść o kobiecie, która boryka się z przeszłością i nie jest w stanie wyrwać się z jej cienia. Związana z Pawłem, rybakiem, Franka nie potrafi porzucić wspomnień o mieście, a jej małżeństwo staje się wkrótce przykładem iluzorycznego wyboru, który nie prowadzi do spełnienia. Franka ma problem z akceptacją swojej roli w życiu wiejskim, a jej związek z Pawłem, choć początkowo oparty na miłości, szybko zaczyna tracić na sile, gdy bohaterka dostrzega, że jej życie małżeńskie nie jest takie, jak sobie wyobrażała. Mimo że Paweł stara się ją wspierać i zaspokajać jej potrzeby emocjonalne, Franka odczuwa coraz większy dystans. Nie potrafi zaakceptować życia na wsi, co pogłębia jej frustrację i poczucie braku spełnienia. Tęskni za uciechami, romansami i ekscytacją nocnego życia. Jej niezadowolenie i tęsknota za dawnym życiem w mieście sprawiają, że zaczyna postrzegać Pawła jako kogoś, kto nie jest w stanie zapewnić jej szczęścia, a jej samotność w małżeństwie staje się nie do zniesienia.
Franka jest również przedstawiana jako kobieta moralnie chwiejna. Choć z jednej strony pragnie stabilizacji i ucieczki od przeszłości, z drugiej nie potrafi w pełni oddać się swojemu małżeństwu i nowemu życiu. Franka wciąż żyje przeszłością, która z jednej strony ukształtowała ją na osobę co najmniej zaburzoną, a z drugiej sprawiła, iż nie potrafi w pełni zaangażować się w relację z Pawłem. Jej niezdecydowanie, niestałość i egoizm powodują, że zaczyna unikać odpowiedzialności, co prowadzi do kolejnych konfliktów i rozczarowań. Największym przejawem tej ucieczki od konsekwencji jest powrót do Pawła z dzieckiem, licząc, iż ten się zlituje nad ich losem. Również jej samobójstwo można interpretować w kategorii ucieczki przed nieznośnymi myślami i wyrzutami sumienia, którym nie potrafi sprostać.
Franka, pomimo iż początkowo młoda i energiczna, jest przedstawiana w bardzo negatywnym świetle. W przeciwieństwie do niej, inne kobiety w powieści jawią się jako osoby silne, bardziej odpowiedzialne i stabilne. Postać siostry Pawła (Ulany), którą Orzeszkowa ukazuje jako kobietę pracowitą, oddaną rodzinie i zwyczajom wiejskim, stanowi kontrast dla Franki. Ulana żyje w zgodzie z naturalnym rytmem życia, poddając się wyzwaniom, jakie stawia przed nią codzienność. Jej siła tkwi w akceptacji roli matki i żony, a jej życie jest podporządkowane wartościom, które dają jej poczucie stabilizacji. Kobieta ta nie ucieka przed obowiązkami, czyli opieką nad zwierzętami lub też oporządzanie gospodarstwa.
Podobnie inne kobiety w powieści, takie jak sąsiadki Pawła, reprezentują cnoty wytrwałości, pokory i pracowitości, a także, tak jak stara Awdocia, są ucieleśnieniem ludowej mądrości. Choć ich życie jest trudne i pełne wyrzeczeń, potrafią odnaleźć sens w codziennych obowiązkach i nie poddają się łatwo. Ich nieco surowe charakterystyki, stoją w opozycji do Franki, która nie potrafi zaakceptować ani wiejskiej rzeczywistości, ani roli, którą pełni w swoim małżeństwie.
Orzeszkowa, portretując Frankę i inne postacie kobiece, tworzy obraz kobiet, które w oczach autorki bywają zdominowane przez słabości – emocjonalne, moralne i społeczne. Kobieta w utworze nie jest w pełni odpowiedzialna, gdyż nie potrafi stawić czoła trudnościom życia, wybierając wygodniejsze drogi lub poleganie na patriarchalnym wzorze społecznym, popularnym na wsi również współcześnie. Franka jest doskonałym przykładem tej tendencji – nie potrafi znaleźć wewnętrznej równowagi, nie umie poradzić sobie z emocjami i wybiera życie, które w rzeczywistości nie daje jej szczęścia. Jest to postać, której egocentryzm i niestabilność emocjonalna prowadzą ją do moralnego upadku.
Franka w oczach Orzeszkowej staje się obrazem kobiety, która nie potrafi w pełni zaakceptować wyzwań, jakie stawia przed nią życie. Poniekąd usprawiedliwia ją psychologiczne uwarunkowanie w dzieciństwie, gdy żyła w dysfunkcyjnej rodzinie z przemocą i alkoholem, a także biedą. Jej postać może być uznana za ostrzeżenie przed zgubnym wpływem nadmiernych oczekiwań i dążeniem do życia w zgodzie z własnymi pragnieniami kosztem obowiązków wobec rodziny i społeczeństwa. W tym kontekście obraz Franki ukazuje negatywny wizerunek kobiety, która nie odnajduje swojej roli w społeczeństwie, żyjąc w konflikcie z samą sobą i z innymi.
Aktualizacja: 2025-01-05 17:38:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.