Tomasz Morus znany jest przede wszystkim ze swojego dzieła pt. „Utopia”. Utwór dał nazwę całemu gatunkowi literackiemu, który próbuje opisywać idealny ustrój polityczny. Powstało również pojęcie antyutopii — przedstawienie skrajnie negatywnego rozwoju zjawisk, które autor dostrzega w swojej rzeczywistości. Chociaż sam tytuł dzieła Morusa sugeruje, do jakiego gatunku należy, istnieją przesłanki świadczące coś zupełnie odwrotnego. Utwór „Utopia” jest bowiem krytyką negatywnych tendencji społecznych dostrzegalnych w XVI-wiecznej Anglii.
Spis treści
Społeczeństwo Utopii nie znało pojęcia pieniądza. Wcale też nie ceniło sobie złota, ani drogich kamieni. Gospodarka wyspy opierała się na kolektywizmie — wspólnocie dóbr. Każdy mieszkaniec wyspy miał zapewnione darmowe wyżywienie, dom, a nawet ubrania. Mógł pobierać potrzebne mu rzeczy ze specjalnych magazynów, posiłki były zaś przyrządzane w specjalnych jadłodajniach. Miało to rzecz jasna swoją cenę — panował obowiązek pracy. Każdy dorosły mieszkaniec Utopii musiał pracować 6 godzin dziennie. Na domiar wszyscy zobowiązani byli do odbywania rotacyjnej pracy w polu. Pomysł na wspólną i obowiązkową pracę rolną wszystkich obywateli Morus zaczerpnął prawdopodobnie z życia klasztornego. W swoim zamierzeniu krytykowała rodzący się na Wyspach Brytyjskich kapitalizm. Autor dostrzegał, że gospodarka pieniężna powoduje marnotrawstwo, a zarazem nie likwiduje biedy całej rzeszy mieszkańców Anglii. Wyrugowanie rolników z ich ziem w celu zmienienia jej w pastwiska (hodowla owiec była wtedy bardzo opłacalna) sprzyjało powstawaniu bezrobotnych mas ludzkich oraz niedoborom żywności.
Kolektywizm gospodarki Utopii szedł w parze z egalitaryzmem w ramach społeczeństwa. Na wyspie nie można było uświadczyć podziałów społecznych. Wszyscy pozostawali równi, bez względu na płeć. Nawet urzędnicy, czy panujący książę nie różnili się zbytnio ubiorem, czy szacunkiem od reszty mieszkańców. Sprzyjała temu prosta kultura materialna. Utopianie nosili podobne do siebie, praktyczne ubranie i nie stosowali ozdób. Wszelkie aspekty ich życia materialnego były proste. Co prawda, utopianie lubili zabawę czy dobre jedzenie. Wszelkie rozrywki i przyjemności były u nich jednak mało wyszukane, za to zdrowe.
Egalitaryzm utopian to krytyka społeczeństwa klasowego. Morus widział w rozwarstwieniu społecznym spory problem. Warstwa szlachecka w jego dziele została opisana jako próżniacza — żyjąca bez celu, gromadząca i trwoniąca majątki. Dodatkowo ich pieniądze często pochodziły z aktywności, która przynosiła pożytek tylko im samym. Bogactwo przejawiające się w zbieraniu dóbr materialnych też było częścią problemu. Majętni i posiadający władzę wymagają bowiem szacunku, a tym samym upadlają biedniejszych. W XVI-wiecznej Anglii było to dużym problemem.
System polityczny Utopii również charakteryzowała duża egalitarność. Jej przejawami były demokracja i brak dziedzicznego władcy. Niezależnie od płci mieszkańcy decydowali o sprawach państwa, wybierali przedstawicieli swojej wspólnoty, aż do poziomu księcia. System określał nawet miejsce i czas spotkań najwyższego urzędnika ze swoją radą — tak, by nie mógł ustanowić tyranii w wyniku spisku. Książę mógł zostać w każdej chwili zdjęty z urzędu. System opisany przez Morusa był w rzeczywistości krytyką sposobu rządzenia w XVI-wiecznej Europie. Według autora koronowane głowy miały za nic dobro swoich poddanych, szafując ich życiem na niepotrzebnych wojnach. W samej Anglii król Henryk VIII słynął z naginania, a nawet łamania prawa na swoją korzyść. Był w rzeczywistości tyranem, a taki model rządów stanowczo potępiał autor „Utopii”. Słuszność jego podejścia objawiła się w 1535 roku. Henryk VIII skazał wtedy Morusa na śmierć. Myśliciel, a zarazem członek Izby Lordów i kanclerz królewski sprzeciwił się bowiem uznaniu króla za głowę Kościoła Anglii. W późniejszych czasach, za obronę wiary katolickiej i sprzeciw wobec tyranii uznany został za świętego.
Aktualizacja: 2024-12-13 21:13:28.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.