„Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacego Krasickiego uznawane są za pierwszą polską powieść, wpisującą się w nurt oświeceniowych powiastek dydaktycznych. Autor, wzorując się na popularnych wówczas gatunkach literackich, umiejętnie połączył elementy filozoficzne i satyryczne, dokonując oceny współczesnego sobie społeczeństwa.
Spis treści
W powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacy Krasicki przedstawia krytyczny obraz społeczeństwa polskiego XVIII wieku, koncentrując się na problemach moralnych i obyczajowych szlachty. Portret typowej prowincjonalnej rodziny szlacheckiej jest satyryczny, ukazujący jej zacofanie i małostkowość. Edukacja młodego Mikołaja Doświadczyńskiego jest przedstawiona w krzywym zwierciadle, nie brakuje w niej luk programowych, za to występuje w niej przywiązanie do ślepego naśladowania francuskiej mody. Młody chłopak przejawia braki w wiedzy, a jednak rodzice skupiają się głównie na znalezieniu mu francuskiego guwernera. Autor krytykuje również doświadczenia chłopaka w stolicy, gdzie styka się z hazardem i rozpustą. Krasicki piętnuje także przekupstwo wśród adwokatów oraz nieudane zagraniczne podróże, które zamiast poszerzać horyzonty, prowadzą do demoralizacji. Autor wskazuje, że to właśnie otoczenie, w którym młody szlachcic dorasta, ma największy wpływ na jego upadek moralny, ukazując szerszy problem społeczny epoki. Młodzi mężczyźni, którym pozwala się na wszystko, popadają w marazm i chcą od życia tylko zabawy.
W drugiej części powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki” Ignacy Krasicki wprowadza rozważania filozoficzne, konfrontując europejskie społeczeństwo z obrazem utopijnej wyspy Nipu. Mieszkańcy tej wyspy, żyjący w harmonii z naturą, przedstawiają wzorcową wspólnotę, której filozofia opiera się na prostocie, moralności i odrzuceniu materializmu. Pod opieką mędrca Xaoo, Doświadczyński uczy się wartości, które kontrastują z jego dotychczasowym życiem – krytykowane są wojny, przemoc, a także nadmierne przywiązanie do pieniądza, który powoduje chciwość i rozrzutność Europejczyków. Mieszkańcy Nipu, będący wegetarianami, żyją bez sądów, własności prywatnej i zwierzchniej władzy, co eliminuje przemoc i nadużycia. Doświadczyński, początkowo przekonany o wyższości swojej cywilizacji, szybko odczuwa wstyd i uznaje własną ignorancję, gdy dostrzega wyższość prostego, harmonijnego życia Nipuan. Te poglądy towarzyszą mu również po powrocie do Europy.
W powieści Ignacy Krasicki wprowadza problematykę polityczną, zestawiając dwie kontrastowe wizje państwa: ówczesną Polskę szlachecką oraz utopijną społeczność Nipuan. Krasicki krytycznie odnosi się do szlachty, wytykając jej hulaszczy styl życia, rozpustę, skłonność do hazardu, nadużywanie przywilejów, takich jak „liberum veto”, oraz korupcję urzędników. Przez zestawienie tych wad z idealistycznym społeczeństwem Nipu, autor pokazuje alternatywę – wspólnotę opartą na prostocie i sprawiedliwości. Mimo tej utopijnej wizji, Krasicki nie wierzy w możliwość szybkiej zmiany mentalności szlacheckiej. Powrót Doświadczyńskiego do Europy i jego próby propagowania nauk Xaoo kończą się porażką, gdyż bohater zostaje uznany za szaleńca. Tym samym Krasicki sugeruje, że choć Nipuanie reprezentują idealne społeczeństwo, taka wizja pozostaje nierealną mrzonką, a powieść stanowi raczej przestrogę niż realną propozycję politycznej zmiany.
Aktualizacja: 2024-10-01 20:26:01.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.