Ignacy Krasicki, Per Krafft (starszy), około 1767
„Żona modna” to jedna z najbardziej znanych satyr Ignacego Krasickiego. Utwór został zamieszczony w zbiorze „Satyry. Za przywilejem”, który ukazał się w 1779 roku. Głównym celem tekstu było ośmieszenie bezkrytycznego podążania za zachodnimi modami. Motyw ten często poruszano w dziełach oświeceniowych głównie ze względu na fascynację szlachty kulturą francuską.
Spis treści
Satyra Krasickiego łączy w sobie cechy epiki, liryki i dramatu. Jej celem jest ośmieszenie lub piętnowanie konkretnych osób, zjawisk, postaw, wzorców zachowania. „Żona modna” ma formę dialogu między dwoma przedstawicielami stanu szlacheckiego, właścicielami ziemskimi – Piotrem a jego kolegą. Tematem ich rozmowy staje się życie w związku małżeńskim oraz idące za tym różnice wynikające z pochodzenia małżonków – reprezentują oni inne stany społeczne.
„Żona modna” jest trzynastozgłoskowcem o rymach parzystych. Utwór powstał w XVIII wieku, dlatego pojawiają się liczne archaizmy („alboż”, „jeszczeć”, „jejmość”, „tuszył”, „ekwipaż”). Narratorem w utworze jest pan Piotr, a jego opowieść ma charakter bardzo emocjonalny, stąd zastosowanie wielu środków stylistycznych. Są to pytania retoryczne, przez które narrator chce skłonić rozmówcę do przemyśleń i podkreślić, w jak trudnej sytuacji się znalazł („Alboż to miasto psuje?”, „Cóż mam czynić?”). Zastosowano też zdania wykrzyknikowe („Bogdaj to żonka ze wsi!”, „Broń Boże!”). Żeby uargumentować swój punkt widzenia, narrator przytacza słowa małżonki w mowie niezależnej. Autor stosuje też wyliczenia, aby podkreślić jak wiele wymagań przedstawiła tytułowa żona modna. Satyra zawiera wiele zdrobnień, które nie mają pieszczotliwego charakteru, w tym wypadku mają być raczej uszczypliwościami.
Głównym przesłaniem satyry jest krytyka bezmyślnego naśladowania zachodniej mody. Uosobieniem tego zachowania jest Filis, tytułowa żona modna. Bohaterka nie ma szacunku dla staropolskich obyczajów, jest zachwycona francuską kulturą. Na światopogląd i ideały, wyznawane przez Filis, wpłynęło głównie wychowanie w mieście, jest kobietą oczytaną i wykształconą, miała okazję poznać obowiązującą wówczas modę. Marzyła o wielbicielu rodem z francuskich romansów i była sceptyczna, co do wiejskiego szlachcica. Jego oświadczyny przyjęła wyłącznie z rozsądku. Gdy już doszło do ślubu, Filis nie chciała prowadzić tradycyjnego polskiego domu, wymagała od męża całego szeregu ulepszeń.
Wiejska posiadłość Piotra nie spełniała jej wymagań, kobieta nie była zadowolona z pracującej tam od wielu lat służby. Staropolski dwór za sprawą żony zmienił się w duży, nowoczesny dom, obsługiwany przez szereg stangretów, zagranicznych kucharzy, pasztetników i cukierników. Filis wymagała osobnej sypialni, przeprowadziła remont posiadłości i ogrodu. Kobieta jest tutaj ukazana jako siła postępowa, szlachcic jest tradycjonalistą. W utworze są również podkreślone różnice w sposobie bycia i spędzania czasu. Satyra ukazuje konsekwencje bezkrytycznego podążania za różnymi mody.
Różnice widoczne są również widoczne w kwestiach obyczajowych. Piotr uważa małżeństwo za nierozerwalny związek, który powinien wiązać się ze wzajemnym szacunkiem, żona te poglądy uważa za przebrzmiałe. Filis uznaje się za kobietę wrażliwą i delikatną, ale nie przeszkadza jej to w złym traktowaniu służby i ośmieszaniu męża przed swoimi przyjaciółmi.
Choć tematem satyry nie jest relacja między kobietą a mężczyzną, postacie symbolizują raczej konkretne stany społeczne, to należy zwrócić uwagę na to, że sytuację poznajemy z perspektywy Piotra i w przedstawieniu małżeństwa na pewno brakuje symetrii. Piotr jest przedstawiony jako bezwolny, pokrzywdzony mąż niemający odwagi przeciwstawić się małżonce. Choć mężczyzna przedstawiony jest w utworze głównie jako ofiara, nie oznacza to jednak, że jest on w tej sytuacji bez winy. Utwór krytykuje również zawieranie małżeństw dla zysku – Piotr poślubił Filis głównie dlatego, że miała bardzo duży posag w postaci czterech wiosek. Szlachcic był zachwycony wykształconą damą, która sprawiała wrażenie pięknej, grzecznej kobiety. Po ślubie jednak te zalety okazały się przyczynami niedopasowania pary. Poglądy i sposób życia Filis całkowicie różnią się od tego, czego oczekiwał mąż. Piotr na pierwszym miejscu stawia majątek, staropolską tradycję i szlacheckie obyczaje. Panią Filis interesują zupełnie odmienne sprawy, najbardziej ceni modę i francuskie nowinki, nie zważa na koszty, z którymi wiąże się realizacja jej zachcianek. Gdyby pan Piotr lub Filis kierowali się w życiu miłością i szczerymi uczuciami, do małżeństwa z pewnością by nie doszło.
Już po kilku miesiącach małżeństwa mąż szczerze pożałował decyzji o ślubie. Jego plany powiększenia majątku skończyły się niepowodzeniem. Kosztowny styl życia Filis doprowadził go do ruiny. Pan Piotr spełniał wszystkie wymagania żony ze strachu przed utratą jej posagu. Mając nadzieję na pomnożenie majątku, skończył tracąc to, co miał wcześniej. Z całej satyry płynie przestroga przed przyjmowaniem bez umiaru obcej mody oraz opieraniem systemu wartości na dobrach materialnych.
Aktualizacja: 2025-06-30 14:10:38.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.