Gabriela Zapolska zapisała się w historii literatury polskiej między innymi dzięki swojej sztuce zatytułowanej „Moralność pani Dulskiej”. Po raz pierwszy została ona opublikowana w roku 1907 i od tego czasu wielokrotnie wystawiano ją na deskach teatrów. Zapolska opisała w niej losy mieszczańskiej rodziny kierowanej twardą ręką przez tytułową Dulską, osobę egoistyczną, kołtuńską, chciwą, zakłamaną i prostacką. Autorka w tekście poruszyła wiele tematów i wątków, które doskonale obnażają kołtuństwo i hipokryzję Anieli Dulskiej, a także jej rodziny.
Spis treści
Jednymi z najważniejszych wątków dzieła są codzienne życie rodziny Dulskich oraz hierarchia rządząca relacjami domowników. Nastąpiło tu odwrócenie stereotypowych ról i to Aniela Dulska rządzi domem, nie zaś jej mąż Felicjan. Podczas gdy on jest bierny i korzysta z pieniędzy wydzielanych mu przez żonę, Aniela decyduje o wszystkim, włącznie z losami mieszkańców należącej do niej kamienicy. Jest ona osobą dominującą i kontrolującą, twardą ręką trzyma wszystkich w domu. Syn Zbyszko próbuje się temu przeciwstawić, ale to tylko pozorny sprzeciw. Dulska rozkazuje dzieciom i mężowi, próbuje na wszystkich oszczędzać, chce też kontrolować życie swych sąsiadów. Codzienność Dulskich obraca się zatem wokół życzeń i oczekiwań matki, a dzieci w przyszłości są skazane na podobne życie, ponieważ – z wyjątkiem Meli – dziedziczą najgorsze cechy swoich rodziców. Felicjan nie wtrąca się do niczego, co wymyśli Dulska, jej z kolei nie stać na żadną krytyczną myśl i żyje według ustalonych społecznych wzorów oraz konwenansów.
Kolejny wątek to romans Zbyszka i Hanki, czyli mezalians. Hanka jest bowiem pochodzącą ze wsi służącą. Zbyszko to młody urzędnik z mieszczańskiej rodziny, który aspiruje do stylu życia artystycznej bohemy, co sprowadza się do marnowania przez niego pieniędzy na alkohol i włóczenia się nocami po kawiarniach. Z tego powodu matka podsuwa mu Hankę, pragnąc zatrzymać syna w domu. Związek ten nie ma szans na szczęśliwe zakończenie czy ślub. Hanka służy jedynie do zaspokojenia potrzeb Zbyszka i spełnienia oczekiwań jego matki. Zostaje przez nich wykorzystana. Nawet, gdy Zbyszko przez chwilę rozważa ożenienie się z dziewczyną, to przerażona matka szybko go od tego odwodzi. Romans ten pokazuje, że dla niektórych przekroczenie granicy klasy społecznej było niemożliwe. Hanka może romansować ze Zbyszkiem, ale nigdy nie zostanie potraktowana jak osoba mu równa.
Kolejny wątek to lokatorzy kamienicy, którą zarządza Dulska. W podejściu Anieli do nich ujawnia się cała jej hipokryzja. Nie przeszkadza jej, że mieszkanie wynajmuje tam kokota, ponieważ płaci jej ona bardzo wysoki czynsz. Jednak lokatorka, która próbowała popełnić samobójstwo po zdradzie męża jest już dla Dulskiej problemem. Próbuje ją zatem usunąć. Dulska przekłada na lokatorów swoją podwójną moralność i zepsucie. Lawiruje moralnie, wiecznie kalkulując, co jej się akurat w danej sytuacji bardziej opłaca.
Pochodząca ze wsi Hanka zachodzi w ciążę ze Zbyszkiem. Dziewczyna zostaje jednak z tym problemem sama, ponieważ jej związek z młodym urzędnikiem to mezalians. Służąca zostaje też wykorzystana przez Dulską do zatrzymania Zbyszka w domu, a potem odprawiona, gdy staje się problemem. Sytuacja Hanki ujawnia całe zepsucie moralne nie tylko Dulskiej, ale też Zbyszka. Hanka próbuje się bronić próbą szantażu.
Jeden z głównych wątków to tytułowa moralność pani Dulskiej, a raczej jej brak. Kobieta jest zakłamaną hipokrytką, pazerną i liczącą się jedynie z opinią ludzi z zewnątrz. Nie myśli samodzielnie, posługuje się stereotypami i konwenansami. Jej wartości ulegają częstym zmianom, Dulska nie jest bowiem konsekwentna. Zależy jej tylko na władzy nad domownikami i pieniądzach, których bardzo nie lubi wydawać. Dzieci Dulskich są wychowywane właśnie w taki sposób i skazane na dziedziczenie kołtuństwa rodziców. Dostrzega to Zbyszko, powoli wchodzący w taką samą bierną rolę, jak jego ojciec. Odbiciem samej Dulskiej jest z kolei jej córka Hesia.
Dulscy należą do klasy mieszczańskiej, zatem kolejny wątek to jej opis. Zapolska diagnozuje bowiem problemy i wady mieszczan, wskazuje na ich hipokryzję i zakłamanie. Dulska była inspirowana prawdziwymi, żyjącymi osobami. Zapolska jako spostrzegawcza obserwatorka wskazuje, gdzie leży problem i w jaki sposób się on objawia.
Aktualizacja: 2024-07-25 16:19:20.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.