W powieści Romana Pisarskiego O psie, który jeździł koleją głównym wątkiem są przygody psa Lampo. Pojawiają się jednak liczne motywy literackie, z których młody czytelnik może wyciągać wnioski i czerpać pouczenie moralne.
Naturalnie w powieści pojawia się motyw psa: kundelek Lampo jest jej głównym bohaterem. Nie mamy jednak do czynienia ze zwykłym, przeciętnym psem. Lampo potrafi sam podróżować koleją i staje się częścią brygady stacyjnej.
W powieści ważną rolę odgrywa też motyw podróży: Lampo wyruszał w samotne wycieczki pociągiem. Zapuszczał się coraz dalej, umiał znaleźć drogę, nawet gdy jechał z przesiadkami. Najbardziej zaskakujący był jednak jego powrót z Sycylii: chociaż od domu dzieliło go morze i tak zdołał dotrzeć na miejsce.
Powieść pokazuje, jak ważny jest dom, nie tylko dla człowieka, ale też zwierzęcia. Dla Lampo domem stała się stacja kolejowa w Marittimie. Nie chciał nawet zamieszkać w domu zawiadowcy, chociaż uwielbiał jego dzieci. Niezależnie, jak daleko się wypuścił, zawsze wracał do domu, bo czuł, że tam jest jego miejsce.
Kiedy Lampo pojawił się na stacji kolejowej w Marittimie, bardzo szybko zaprzyjaźnił się z zawiadowcą i pozostałymi członkami brygady stacyjnej. Wszyscy troszczyli się o niego i martwili się, gdy Lampo wyjeżdżał i przez dłuższy czas nie wracał. Historia opisana w powieści pokazuje, że pies rzeczywiście jest najlepszym przyjacielem człowieka.
W utworze pojawia się też rodzina zawiadowcy: jego żona, syn Roberto oraz córki Gina i Adele. Jej częścią stał się również Lampo, którego pokochali zawiadowca i jego bliscy. Ich więź najlepiej pokazuje poświęcenie psa na końcu powieści: oddał życie, aby ocalić małą Adele.
Umiejętność podróżowania pociągami przyniosła Lampo rozgłos: pisały o nim gazety, mówiono o nim w radiu i telewizji, śpiewano o nim piosenki. Lampo był znany praktycznie w całych Włoszech. Miało to swoje plusy i minusy: z jednej strony inni kolejarze zawsze wiedzieli, gdzie go odesłać, a z drugiej: zbytni rozgłos sprawił, że naczelnik nakazał usunięcie psa ze stacji w Marittimie.
Nie wszystkie przygody Lampo były szczęśliwe i pozytywne. Kiedy został przytrzaśnięty drzwiami pociągu, jego rany były tak poważne, że prawdopodobnie zginąłby, gdyby nie pomoc pary staruszków. Lampo ciężko przeżył też ucieczkę z Sycylii: dotarł do domu, ale prawie przepłacił podróż życiem i potrzebował opieki weterynarza.
Tęsknota działała w dwie strony: brygada stacyjna tęskniła za Lampo, a pies – za nimi i swoim domem. Lampo uwielbiał podróże, ale wiedział, gdzie jest jego miejsce. Mimo że doświadczył wiele dobrego od pary staruszków, nie był u nich szczęśliwy. Uciekł, bo tęsknił za Marittimą, zawiadowcą i jego rodziną oraz całą brygadą stacyjną.
Lampo zdecydował się na największe możliwe poświęcenie: oddał życie, ratując małą Adele. Gdyby nie szybka reakcja psa, dziewczynka zginęłaby pod kołami rozpędzonego pociągu. Pokazuje to oddanie Lampo wobec swojej rodziny: nie zawahał się przed niczym, aby ją bronić.
Powieść niestety nie ma szczęśliwego zakończenia: Lampo, ratując Adele, ginie pod kołami pociągu. Po wszystkich przygodach i ryzykownych sytuacjach, jego życie kończy się na niewielkiej stacji w Marittimie. Śmierć Lampo nie jest jednak pozbawiona sensu: dzięki niemu dziecko dalej żyje. Zakończenie powieści jest przygnębiające, ale z drugiej strony oswaja młodego człowieka z przemijaniem.
Lampo stał się częścią brygady stacyjnej: pomagał zawiadowcy w odprawianiu pociągów, podawał narzędzia robotnikom. Uroczyście unosił łapy, żegnając odjeżdżające pociągi, co rozbawiało pasażerów. W powieści od kulis została ukazana praca kolejarza.
Historia Lampo pokazuje też, jak zachłanni bywają ludzie. Redaktor za wszelką cenę chciał pisać kolejne artykuły o psie jeżdżącym koleją, chociaż rozgłos był problemem dla Lampo i brygady stacyjnej. Niektórzy chcieli też mieć psa na własność, jak np. amerykański filmowiec lub pewien pracownik kolei, który chciał zatrzymać Lampo dla siebie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.