II wojna światowa to z pewnością jeden z najbardziej okrutnych i przerażających momentów w historii świata, z powodu którego życie straciło wiele osób. Szczególnie trudne doświadczenia dotknęły Żydów, którzy wówczas mieszkali w Europie i stali się największą ofiarą nazizmu i holocaustu. Tragedia ta spowodowała, że ludzie w czasie II wojny światowej przybierali różne postawy, które miały im pomóc w poradzeniu sobie z otaczającą ich rzeczywistością i z okrucieństwami, których byli świadkami. Niektórzy udawali, że nic nie widzą, inni narażali własne życie, by ratować przedstawicieli narodu żydowskiego. Jedni emigrowali, inni zaś dołączali do walki w powstaniu warszawskim. Obrazy różnych postaw ludzi wobec okrucieństw II wojny światowej można znaleźć w literaturze, na przykład w takich dziełach jak „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanny Krall, w „Opowiadaniach” Tadeusza Borowskiego, w dziele „Pięć lat kacetu” Stanisława Grzesiuka i w powieści „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
W dziele „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanna Krall rozmawia z ostatnim żyjącym wówczas dowódcą powstania w getcie warszawskim, czyli Markiem Edelmanem. Opowiada on o tym, jak wyglądało życie w getcie i wspomina walki, jakie toczyły się na jego terenie w czasie powstania. Wspomina między innymi karuzelę działającą pod murami getta, na której bawili się ludzie. Obok nich ginęli Żydzi walczący o swoją godność, a mieszkańcy Warszawy spędzali wesoło czas. Edelman wspomina w rozmowie strach, jaki towarzyszył powstańcom przez taką postawę wobec okrucieństwa. Obawiali się oni bowiem, że śmiechy z karuzeli zagłuszą krzyki ginących. Ta obojętność po latach może zatem przerażać podczas lektury.
W tekstach zebranych jako „Opowiadania” Tadeusz Borowski umieścił zdarzenia oparte o jego własne doświadczenia z pobytu w obozie koncentracyjnym. Był tam świadkiem tego, jak ludzie przywożeni transportami szli na śmierć w komorze gazowej i następnie trafiali do krematorium. Bohater Borowskiego jest przykładem narastającej obojętności wobec tej wielkiej tragedii. Pracuje on bowiem przy wagonach, jakimi Żydzi przyjeżdżali do obozu i ich przybycie oznacza dla niego więcej ciężkiej pracy, co go denerwuje. Obojętność dotyka także ludzi zajmujących się paleniem ciał zmarłych. Jeden z nich chwali się nowym sposobem rozniecania ognia, który polega na wcześniejszym podpalenia włosów na główce dziecka. Zbyt wielka ilość okrucieństw wobec człowieka mogła zatem prowadzić do przyjęcia postawy pełnej obojętności, co ułatwiało przetrwanie.
Podobne wnioski można wysnuć z lektury wspomnień Stanisława Grzesiuka zatytułowanych „Pięć lat kacetu”. Był on więziony w różnych obozach koncentracyjnych, był też zatem świadkiem wielu okrucieństw. Grzesiuk w swoich wspomnieniach wydaje się być z tym pogodzony. Zdawał sobie sprawę z tego, że reagowanie na takie wydarzenia czy przeżywanie ich zmniejszy jedynie jego własne szanse na przetrwanie. Stasiuk starał się zrobić wszystko, co było konieczne do przeżycia, ale równocześnie nie wykształcił w sobie postawy okrutnej, pozbawiającej tej szansy innych.
„Inny świat” to także zapis postawy ludzkiej, która polegała na próbach przeżycia, nawet w obliczu okrucieństw. Więźniowie łagru często posuwali się do okrutnych czynów, by zdobyć podstawowe zasoby, takie jak jedzenie, nawet jeśli odbywało się to kosztem słabszych od nich osób. Herling-Grudziński pokazał zatem, że jedną z postaw wobec okrucieństw była zatem próba przetrwania za wszelką cenę, nawet jeśli oznaczało to wyzbycie się wszelkiej moralności.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.