Droga donikąd Józefa Mackiewicza ukazuje codzienne realia życia mieszkańców Wileńszczyzny pod sowiecką okupacją lat 1940 - 1941. Dzieło to można nazwać powieścią polityczną, odnajdziemy tam też jednak wątki obyczajowe i etyczne.
Tłem fabuły Drogi donikąd jest okres okupacji sowieckiej od czerwca 1940 do czerwca 1941 roku, kilka dni przed rozpoczęciem Operacji Barbarossa. Mackiewicz opisuje sposób instalowania się komunistycznej władzy oraz jej wpływ na ludzi. Bolszewizm dehumanizuje, antagonizuje sąsiadów i odbiera normalność. Narasta terror, panuje ogólny strach przed konfidentami, a tuż przed wojną z Niemcami rozpoczyna się wywózka. Bolszewizm jest koszmarem, antycywilizacją.
Paweł, jego żona Marta i kochanka Weronika trwają w dziwnym trójkącie. Żona wie o kochance, ale zdaje się nie być o nią zazdrosna. Tymczasem Paweł ma coraz mniej czasu dla Weroniki, o co tam ma do niego pretensje. Ostatecznie główny bohater postanawia pozostać przy wiernej mu i kochającej żonie. Weronika stara się wygasić uczucie do żonatego mężczyzny. Jednak gdy małżeństwu grozi wywózka pomaga im, poświęcając w imię dawnej miłości.
Pierwsza część powieści zatytułowana jest Karol. Przyjaźni się on z Pawłem i początkowo, tak jak główny bohater, ma krytyczne podejście do komunizmu. Mężczyźni razem unikają spisania jako inteligencji, nie chcą uczestniczyć w systemie. Jednak z pewnym momencie Karol zmienia zdanie co do komunizmu, znajduje pracę jako wykładowca akademicki Marksizmu-Leninizmu. To podkopuje przyjaźń mężczyzn. Paweł zrywa z nim kontakt, nazywając dawnego przyjaciela kanalią.
Jedną z metod paraliżowania miejscowych przez władzę okupacyjną jest strach. Ludzie wypatrują wśród siebie konfidentów, starają się nie wychylać. Strach przed sąsiadami i denuncjacją doprowadza do szaleństwa Jana Chonta. Białoruski chłop ostatecznie sam wydaje ukrywającego się syna, po czym podpala razem z gospodarstwem. Inny gospodarz, Antoni Rymaszewski, załamuje się widząc wywózki sąsiadów i ginie, próbując w amoku przekroczyć granicę.
Nie wszyscy poddają się tak łatwo władzy sowieckiej. Poznany przez Pawła Tadeusz Zakrzewski przeciwstawia się okupantowi, próbując organizować niewielką komórkę podziemia. Pieniądze na swoją działalność organizuje poprzez przemyt, w który wciąga również głównego bohatera. Zakrzewski uważa, że sytuacja pozostawia jedynie drogę walki zbrojnej. Człowiek pod okupacją sowiecką nie ma już bowiem nic do stracenia. Prócz niego, postawę niechętną sowietom okazuje również leśniczy.
Akcja „Drogi donikąd” w dużej mierze obejmuje wsie położone na Wileńszczyźnie. Mackiewicz obrazuje życie mieszkających tam ludzi, szczegółowo opisując przedwojenne realia. Bohaterów powieści obserwujemy więc podczas oporządzania gospodarstwa, zatroskanych nad sprawami związanymi z rolą, podczas typowych rozmów z sąsiadami. Mackiewicz sięga przy tym do realizmu objawiającego się m.in. używaniem miejscowej gwary.
We wsi Popiszki młody jedynak Oluk Smolski doznaje widzenia i zostaje ogłoszony prorokiem. Zapowiada cud, na który zjeżdża się ogromna rzesza ludzi. Są to wyznawcy różnych religii, często pochodzący z bardzo oddalonych miejscowości. Oczekiwany cud jednak nie następuje, a zebranych pielgrzymów rozgania NKGB. Oluka oraz kilku najwierniejszych władza aresztuje i wywozi.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.