W literaturze autorzy sięgali na przestrzeni wieków do różnych form wyrazu. Jedną z najbardziej tajemniczych, a zarazem głębokich, jest symbol. Jest to środek stylistyczny, który prócz dosłownego znaczenia, posiada jeszcze pewną ilość znaczeń ukrytych. Ma to za zadanie lepsze oddanie natury pojęcia symbolizowanego, stanowić pomost między światem fizycznym i samą jego ideą. Ważnymi dla literatury symbolami są przedmioty. Ich powszechne użycie pozwala dotrzeć z przekazem do odbiorcy, zarazem zawszeć w nich niezwykle skomplikowane idee w prosty sposób. Warto przyjrzeć się kilku przykładom symbolicznego znaczenia przedmiotów, żeby to zaobserwować. Najlepszymi będą Wesele Stanisława Wyspiańskiego i wiersz Dziewczyna Bolesława Leśmiana.
W Weselu Stanisława Wyspiańskiego symbolizm stanowi podstawę wyrazu. Występujące tam parabole możemy podzielić na postacie, sceny i właśnie przedmioty. Do tych ostatnich należy np. chata bronowicka - miejsce akcji całego dramatu. Wypełniony bohaterami wiejski dom to w istocie Polska. Zrozumienie tego środka stylistycznego wymaga spojrzenia na całą fabułę dramatu i porównania go do samej idei kraju.
W chacie bronowickiej na weselu spotkać możemy takie postaci jak Czepiec, Żyd, Poeta czy Pan Młody. Są to przedstawiciele różnych grup społecznych, zarazem też ludzie o odmiennych poglądach. Razem tworzą przekrój społeczeństwa w rozumieniu jego współczesnych i historycznych problemów. Zarazem jednak pojawiają się pośród nich postaci fantastyczne, które same w sobie stanowią symbole pewnych idei i problemów narodu. Chata to Polska, ponieważ spaja tych ludzi, stanowi wspólną przestrzeń, ale również jest przez swoich mieszkańców tworzona. Jako tak wykracza więc swoim przesłaniem poza tylko proste porównanie, jest próbą oddania idei domu jako miejsca duchowej wspólnoty oraz kraju jako takiego.
Innym takim symbolicznym przedmiotem w Weselu jest czapka z piórkiem. Najpiękniejsza część stroju krakusa, do dzisiaj budzi podziw. Jak pamiętamy z fabuły, była ona powodem zgubienia złotego rogu przez Jaśka. Chłopak postradał wiec nadzieje narodu na przebudzenie, dla pięknego nakrycia głowy, które było również typowym dla jego stanu społecznego wyrazem prestiżu. W najprostszy sposób rozumieć to możemy jako symbol próżności oraz prywatnych dążeń postawionych ponad dobro ogółu. Symbol ma jednak wyrażać idee, czyli sięgać również prawdy ducha o danym zjawisku. Czapka z piórkiem mówi na tym polu wiele o charakterze prywatnych dążeń - są one często jedynie próżną ozdobą, czymś na dłuższą metę niewiele wartym.
Wcześniej wspomniany złoty róg to najgłębszy, zarazem najbardziej symboliczny przedmiot. Miał on swoim odgłosem zbudzić naród, dać mu sygnał do powstania z marazmu obecnej sytuacji. Róg to przy tym wezwanie do wojny, złoty zaś oznacza tutaj szlachetny. Jest więc on niejako ucieleśnieniem szlachetnej idei czynu. Jako taki stanowi więc przedmiot, w swoim znaczeniu to jednak idea bardziej duchowa.
Bolesław Leśmian również bazował w swoich wierszach na symbolizmie. Dobrym przykładem przedmiotu pełniącego funkcję symbolu jest wiersz Dziewczyna. Pojawia się tam motyw muru, stanowiącego przeszkodę dla dwunastu braci. Muszą go oni rozbić młotami, by uwolnić słyszaną dziewczynę. Jako symbol łatwo odczytujemy mur - to przeszkoda. Jest on wiec odzwierciedleniem wszystkiego, co stanowi problem do rozwiązania w otaczającym nas świecie. Rozumiejąc go w kontekście fabuły, jest to dosłownie przeszkoda przed spełnianiem marzeń.
Jeżeli jednak zagłębimy się w sferę duchową tego środka stylistycznego, odkryjemy zupełnie nowe rejony poznania. Mur jest solidny, tak jak solidna jest rzeczywistość. Wysiłek włożony w jego skruszenie ostatecznie niszczy człowieka, który poświęca się dla gonitwy za mrzonką. Leśmian starał się więc uchwycić subtelną zależność między człowiekiem, rzeczywistością poznawalną i ideą - którą rozumieć możemy tutaj jako cień bytu. Ujawnia się tutaj cała potęga symbolu jako formy wyrazu. Omawiane zależnością są tak subtelne, że nie można o nich nawet precyzyjnie pisać. Jednak opisanie przez Leśmiana w wierszu owego muru od razu przekracza tę niemożność poprzez wieloznaczne, głębokie odniesienie.
Symbol to potężna rzecz. Wiedzieli o tym nawet starożytni. Dlatego przywiązywali do nich ogromną wagę. Dzisiaj ludzie również rezonują ich znaczeniami, chociaż często nie mają o tym pojęcia. Przedmiot symboliczny stanowi tutaj szczególnie mocną formę wyrazu ze względu na swoje szerokie zastosowanie w społeczeństwie. Mając z nim styczność, wszyscy będziemy szybko pojmować ukryte za nim znaczenie. Poprzez nierozłączny aspekt duchowy życia, w mig pojmiemy też również niewyrażalne znaczenie - dzielić bowiem będziemy nośnik w postaci przedstawionego przedmiotu. Należy jednak pamiętać, że symbol zrozumiały jest jedynie w pewnej konwencji. Poza nią traci na znaczeniu, a wręcz zyskuje inne. Dlatego jest to właśnie forma wyrazu o wielkiej potędze, ale również skomplikowaniu użycia.
Aktualizacja: 2022-11-01 09:38:39.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.