Pozytywiści byli pokoleniem, które rozczarowało się zarówno ideałami romantyzmu, jak i próbami odzyskania wolności Polski poprzez organizowanie i wzniecanie kolejnych nieudanych powstań niepodległościowych. Ich program negował więc to, co romantyzm chwalił i sięgał do zupełnie innych wartości. Porzucono więc marzenia o wybitnej jednostce, która zbawi i uratuje świat, a zamiast tego skupiono się na wytężonej, wspólnej pracy całego społeczeństwa w celu zbudowania dobrobytu i przygotowania kraju na odzyskanie wolności. Pozytywiści, tworząc swój program, czerpali między innymi z filozofii oświecenia, od którego dzieliła ich epoka romantyzmu.
Tym, co łączyło pozytywizm i oświecenie, był przede wszystkim kult rozumu i nauki. W obydwu epokach wyjątkowy nacisk kładziono na naukę, poszerzanie wiedzy i świadomości w społeczeństwie. Przedstawiciele obu nurtów uważali, że człowiek powinien się kierować rozumem i racjonalnością, w przeciwieństwie do romantyków, którzy wybierali intuicję i uczucia.
Rozum odgrywał więc ważną rolę w twórczości zarówno powstającej w czasach oświecenia, jak i w tekstach autorstwa pozytywistów. Przedstawiciele oświecenia i pozytywizmu stawiali także na postęp - rozwój nauki, technologii oraz zwiększanie się świadomości całego społeczeństwa. Była to według nich najlepsza droga do tego, by wszystkim żyło się lepiej. Postęp wyrażał ich chęć poznawania świata i zasad, jakie nim rządziły. Romantycy w swoich dziełach wracali z kolei do tego co ludowe i pierwotne.
Kolejną rzeczą, jaką pozytywiści zaczerpnęli od przedstawicieli oświecenia, był dydaktyzm i tendencyjność literatury. Tworzone teksty miały konkretny cel - powinny były edukować czytelnika, poszerzać jego świadomość i pokazywać mu, jak działa otaczający go świat. Miał się on przejrzeć w nich, dojrzeć swoje wady i zacząć nad nimi pracować, by stać się lepszym członkiem społeczeństwa. Morały, dydaktyczny przekaz, pouczanie odbiorcy - wszystko to było obecne w dziełach czasów oświecenia oraz pozytywizmu.
Istnieje więc kilka cech, które łączą główne założenia obydwu przywołanych epok. Przede wszystkim odnoszą się one do nauki, rozumu oraz próby zmiany czytelnika na lepsze dzięki lekturze danego dzieła z morałem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.