Bogurodzica to najstarszy znany tekst literacki w języku polskim. Wyrasta on przy tym całkowicie z naszej tradycji literackiej - nie jest tłumaczeniem ani interpretacją wcześniejszych, zagranicznych dzieł literackich. Najstarsza jej znana wersja pochodzi z 1408 roku i zawiera dwie pierwsze zwrotki opatrzone nutami. Sama pieśń datowana jest na pierwszą połowę XIII wieku. Bogurodzica pełniła przez długi okres najrozmaitsze funkcje: była pieśnią koronacyjną królów polskich, pieśnią bitewną rycerstwa polskiego i hymnem Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Sama w sobie stanowi również piękny przykład kunsztu poetyckiego, objawiający się m.in. poprzez rymy wewnętrzne. Jej dogłębna analiza pozwala na przyjrzenie się mentalności oraz religijności naszych rodaków sprzed ponad siedmiuset lat. Stanowi ona również źródło inspiracji dla wielu współczesnych twórców, co czyni ją niezwykle ważną dla kultury polskiej.
Spis treści
Bogurodzica jest więc źródłem kilku istotnych dla kultury motywów literackich. Warto wymienić przy tym trzy: Motyw Deesis, motyw Maryi oraz motyw życia. Należy podkreślić, że ten pierwszy stanowi najważniejszy element przesłania Bogurodzicy.
Deesis to słowo z języka greckiego, oznaczającego modlitwę, prośbę, orędownictwo. Motyw ten pochodzi z chrześcijaństwa wschodniego, dokładnie jego bizantyńskiej wersji. Pierwotnie odnosił się do ikonografii, oznaczając przedstawienie Jezusa Pantokratora w towarzystwie Najświętszej Maryi Panny i Jana Chrzciciela. Syn Boży zawsze stanowił centrum sceny, Maryja i Jan Chrzciciel zajmowali miejsca po jego lewej oraz prawej stronie. Czasami trójkę tą dopełniali inni święci, tworząc tzw. wielkie deesis. To właśnie stąd motyw ten przeniknął do innych gałęzi sztuki.
Jak wskazuje tłumaczenie nazwy, deesis odnosi się do wstawiennictwa. Święci i Matka Boska otaczający postać Jezusa stanowili orędowników ludzkich modlitw, kierowanych do Boga. Wynikało to z wiary w szybsze dotarcie przed Jego oblicze tak kierowanej prośby. Deesis podkreśla więc wagę, jaką ludzie średniowiecza przywiązywali do kultu świętych oraz orientuje ich względem majestatu Chrystusa. Wynikał on bowiem z mocno hierarchicznego podejścia do rzeczywistości i podkreślał ludzką marność względem spraw boskich. Jednym słowem: człowiek zawsze potrzebował orędownika, który wstawi się za nim u Boga.
W Bogurodzicy motyw Deesis wyraża się poprzez prośbę o orędownictwo Matki Boskiej i Jana Chrzciciela u Jezusa. Najmocniej zarysowuje się to w pierwszej zwrotce, stanowiącej apostrofę - czyli bezpośrednim zwrotem do postaci, będącej adresatem teksu. Maryja oraz święty proszeni są przez autora tekstu o zaniesienie prośby ludzi do Syna Bożego. Anonimowy autor dosłownie odwołuje się do autorytetu tych dwóch postaci, który może zapewnić jego prośbom większą możliwość wysłuchania. Motyw Deesis stanowi najważniejszy z motywów literackich Bogurodzicy.
Motyw Maryjny to częsty temat dla twórczości. Matka Boska rozumiana jest w Bogurodzicy jako orędowniczka ludzkich spraw, a zarazem wywyższona przez Boga matka Jezusa Chrystusa. Podmiot liryczny podkreśla tę niebagatelną rolę, poświęcając jej całą pierwszą zwrotkę. Motyw Maryi w Bogurodzicy nierozłącznie związany jest z motywem deesis. Modlący się ma bowiem nadzieję na wysłuchanie właśnie ze względu na specyficzną łaskę, jaką Maryja ma u swojego syna. Jest ona bowiem jego matką, a zarazem człowiekiem. Posiada więc cechy wrażliwej na cierpienie oraz bliskiej podmiotowi lirycznemu. Dzięki pozycji Matki Boskiej stanowi przez to doskonałego orędownika.
Bogurodzica jest w rzeczywistości pieśnią - modlitwą. Poprzez wstawiennictwo Maryi Dziewicy i Jana Chrzciciela, podmiot liryczny błaga Jezusa o spełnienie swoich modlitw. Są zaś nimi bogobojne życie na ziemi i raj po śmierci. Jest to wiec spełnienie motywu życia, widzianego oczyma chrześcijanina. Człowiek jest poddany woli Boga, która kieruje obrotem wszechświata jako jego całkowite centrum (teocentryzm). Tak więc całe jego życie to wędrówka do obiecanego raju. Chrześcijanin nie pragnie niczego bardziej, niż przeżyć swoje życie pobożnie, zgodnie z wolą Boga. To właśnie oznaczają dwa ostatnie wersy drugiej zwrotki Bogurodzicy: "A na świecie zbożny pobyt, po żywocie rajski przebyt".
Aktualizacja: 2022-09-28 19:24:46.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.