Bogurodzica to najstarszy zachowany wraz z melodiÄ… polski utwór poetycki, niezwykle ważny dla naszego dorobku kulturowego. Oprócz wglÄ…du w staropolski jÄ™zyk pieśń ta daje możliwość poznania Å›redniowiecznej religijnoÅ›ci naszych przodków. Jednym z jej przejawów jest motyw zwany deesis. WystÄ™pujÄ…cy na przeÅ‚omie wieków zarówno w koÅ›ciele bizantyÅ„skim jak też katolickim, oddaje sobÄ… mentalne zrozumienie relacji miÄ™dzy Bogiem a czÅ‚owiekiem.
Deesis to sÅ‚owo z jÄ™zyka greckiego, oznaczajÄ…cego modlitwÄ™, proÅ›bÄ™, orÄ™downictwo. Samo to naprowadza już nas zarówno na znaczenie, jak też miejsce narodzin tego motywu w sztuce. Pochodzi on bowiem ze wschodniego chrzeÅ›cijaÅ„stwa, dokÅ‚adnie zaÅ› okolic Bizancjum. Pierwotnie odnosiÅ‚ siÄ™ do ikonografii, oznaczajÄ…c przedstawienie Jezusa Pantokratora w towarzystwie NajÅ›wiÄ™tszej Maryi Panny i Jana Chrzciciela. Syn Boży zawsze stanowiÅ‚ centrum sceny, Maryja i Jan Chrzciciel zajmowali miejsca po jego lewej oraz prawej stronie. Czasami trójkÄ™ tÄ… dopeÅ‚niali inni Å›wiÄ™ci, tworzÄ…c tzw. wielkie deesis. To wÅ‚aÅ›nie stÄ…d motyw ten przeniknÄ…Å‚ do innych gaÅ‚Ä™zi sztuki.
Jak wskazuje tÅ‚umaczenie nazwy, deesis odnosi siÄ™ do wstawiennictwa. OtaczajÄ…cy postać Chrystusa Å›wiÄ™ci oraz Maryja mieli być orÄ™downikami ludzkich modlitw do Syna Bożego. Wierzono bowiem, że w taki sposób proÅ›ba wiernego pewniej dotrze do Boga. Deesis podkreÅ›la wiÄ™c wagÄ™, jakÄ… ludzie Å›redniowiecza przywiÄ…zywali do kultu Å›wiÄ™tych oraz orientuje ich wzglÄ™dem majestatu Chrystusa. WynikaÅ‚ on bowiem z przeÅ›wiadczenia o wÅ‚asnej marnoÅ›ci w odniesieniu do wszechpotężnego Boga. CzÅ‚owiek, zgodnie ze sÅ‚owami Biblii, jest wszak tylko "marnym prochem". Potrzebuje wiÄ™c kogoÅ›, kto ujmie siÄ™ za nim u Boga.
Motyw deesis w Bogurodzicy obecny jest w dwóch pierwszych zwrotkach. Czytamy tam uroczyste zwrócenie siÄ™ do Maryi Panny w jÄ™zyku staropolskim, która ma być orÄ™downiczkÄ… ludzkich modlitw do Boga. Autor nazywa jÄ… tam BogurodzicÄ…, umiÅ‚owanÄ… przez Boga i wybranÄ…. Jego zwrot ma wiec formÄ™ uroczystÄ…, peÅ‚nÄ… oddania i czci. DosÅ‚ownie zwraca siÄ™ dalej do Maryi: "Zyszczy nam, spuÅ›ci nam", co oznacza: "zdobÄ…dź dla nas, zeÅ›lij nam". Prosi wiÄ™c, nim jeszcze przedstawi swojÄ… proÅ›bÄ™ w dalszej części pieÅ›ni, o poparcie jej przez BogurodzicÄ™ u Stwórcy. DziÄ™ki temu ma ona szansÄ™ na wiÄ™ksze wysÅ‚uchanie, ze wzglÄ™du na powagÄ™ orÄ™downiczki.
W pieÅ›ni motyw deesis jest klasyczny, ponieważ prócz Matki Bożej dochodzi do wymienienia Jana Chrzciciela. W pierwszym wersie drugiej zwrotki autor prosi Syna Bożego, aby byÅ‚ pomny na sÅ‚owa pieÅ›ni ze wzglÄ™du na "Twego dziela Krzciciela" - Czyli dla Jego chrzciciela. Chrystus, jak wiadomo, zostaÅ‚ ochrzczony przez Jana Chrzciciela w rzece Jordan. Tak wiÄ™c to o wzglÄ…d na sÅ‚owa pieÅ›ni przez pamięć o tym Å›wiÄ™tym prosi autor. PowoÅ‚ujÄ…c siÄ™ na to wstawiennictwo autor prosi o pobożne i peÅ‚ne bogactw duchowych życie na ziemi, a po Å›mierci przebywanie w obiecanym raju.
Jak wiÄ™c widać, deesis to motyw wyrażajÄ…cy pokorÄ™ i skromność ludzi w Å›redniowieczu. ZnajÄ…c swojÄ… grzeszność oraz niegodność, szukali niejako Å›wiÄ™tych "protektorów" swoich próÅ›b. Można pokusić siÄ™ również o stwierdzenie, że motyw deesis idealnie wpasowuje siÄ™ w feudalny Å›wiat epoki. Jeżeli bowiem Jezus byÅ‚ Pantokratorem - czyli WÅ‚adcÄ… WszechÅ›wiata, zwyczajny czÅ‚owiek nie mógÅ‚ zwracać siÄ™ do Niego osobiÅ›cie. MusiaÅ‚ szukać protekcji kogoÅ› bliżej tronu tak jak w wypadku prostego ludu i koronowanej gÅ‚owy. Przede wszystkim wyrażaÅ‚ on jednak wielkÄ… religijność tych ludzi oraz powagÄ™, jakÄ… mieli w tamtej epoce Å›wiÄ™ci.
Aktualizacja: 2024-04-24 14:41:16.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.