Święty Franciszek z Asyżu znany jest z pozostawienia po sobie filozofii, nazwanej od jego imienia, czyli franciszkanizmu. Jego życie i poglądy anonimowo zostały opisane w dziele zatytułowanym „Kwiatki świętego Franciszka” i stamtąd właśnie można czerpać wiedzę na temat tego, jak Franciszek postrzegał świat, naturę, swoją relację z Bogiem oraz sposób, w jaki człowiek powinien żyć. Jednym z najważniejszych aspektów jego światopoglądu oraz relacji z Bogiem była kwestia ascezy, czyli dobrowolnego wyrzeczenia się wielu dóbr materialnych, które święty Franciszek wyznawał i praktykował w swoim życiu. Innym świętym, w życiu którego dopatrzyć się można ascezy jest święty Aleksy, którego żywot spisany został w znanej „Legendzie o świętym Aleksym”. W średniowieczu, w trakcie którego żyli obaj święci, asceci uważani byli za wzory do naśladowania, osoby godne podziwu, będące blisko Boga i mające większe szanse na zbawienie po śmierci.
Dzięki anonimowemu twórcy do dziś można zapoznawać się z poglądami i historią losów świętego Franciszka. Zawierzył on całe swoje życie Bogu, uważał, że świat jest doskonałym dziełem, a przyrodę należy podziwiać i szanować. Wszystko to sprawiać miało, że święty stawał się coraz bliższy Bogu i miał zostać zbawiony po śmierci.
Franciszek całe swoje życie opierał na zaufaniu Bogu oraz opierał się na swojej wierze, w związku z czym efektem tego była także praktykowana przez niego asceza. Franciszek był bowiem wcześniej człowiekiem majętnym, posiadającym znaczne bogactwa. Z „Kwiatków świętego Franciszka” dowiedzieć się można, że w pewnym momencie święty zdecydował się rozdać swój majątek ubogim i wstąpić na drogę ascezy. Rozumiał on ją jednak inaczej, niż było to powszechnie przyjęte w średniowieczu. Panowało bowiem przekonanie, że asceta musi cierpieć, a jego życie pełne jest bólu i wyrzeczeń, przez które zbliża się on do zbawienia.
Święty Franciszek z kolei wychodził z założenia, że jego ubóstwo nie musi łączyć się z cierpieniem, ponieważ świat i ludzie zostali stworzeni w celu przeżywania radości, zachwytu i dobra. Umartwianie się i torturowanie swojego fizycznego ciała nie wchodziło więc w zakres ascezy franciszkańskiej ani żadnego innego elementu filozofii świętego Franciszka. Przeciwnie, człowiek powinien z niego czerpać radość, ale jej źródło nie leży w gromadzeniu materialnego dobytku, którego święty pozbył się.
Szczęście odnaleźć można w przyrodzie, w otaczającym człowieka świecie i w wierze w Boga, nie zaś w posiadaniu materialnych dóbr, które nie zbliżają człowieka do zbawienia. Święty Franciszek wkroczył na ścieżkę ascezy, pozbywając się ułatwiającego jego życie majątku, ale nie oznaczało to dla niego rozpoczęcia męczenia swojego ciała i duszy - wolał żyć w radości i harmonii ze sobą, z Bogiem i całym światem. Dlatego też asceza franciszkańska odróżnia się od tego typu praktyk znanych ze średniowiecza.
Innym przykładem średniowiecznego ascety jest święty Aleksy, którego losy spisane zostały w „Legendzie o świętym Aleksym”. Jest ona dziełem hagiograficznym, opisującym żywot i śmierć osoby świętej. Aleksy wywodził się z bardzo bogatej rodziny, ożenił się także z pewną kobietą. Jednak w dniu swojego ślubu oznajmił swej świeżo upieczonej żonie, że od tego momentu pragnie on żyć w czystości i w ascezie. Udał się także w podróż, której celem miało być poznanie sensu życia i odnalezienie Boga.
Święty Aleksy często przedstawiany bywa jako ideał ascety, pochodził on bowiem z wyjątkowo ważnego i bogatego rodu, znał on więc wszelkie wygody, jakie może człowiekowi zapewnić życie w dobrobycie. Mimo to oddał on wszystkie swoje materialne bogactwa i dobra ubogim i sam wyruszył w duchową wędrówkę. W ten sposób dał przykład innym, że gromadzenie majątku nie jest głównym celem życia człowieka na ziemi. Aleksy wskazał swoim zachowaniem na to, że człowiek powinien raczej dążyć do dobrego życia, umacniania swojej wiary w Boga oraz do osiągnięcia zbawienia swojej nieśmiertelnej duszy. Aleksy odrzucił także relację z żoną i zdecydował się na zachowanie czystości, co także było elementem ascezy i odmawiania swojemu ciału ziemskich przyjemności. Zamiast tego chce on oprzeć swoje życie na wartościach duchowych, które w przeciwieństwie do ziemskiego majątku są trwałe i niezbywalne i to na nich powinno się budować swoje istnienie.
W przeciwieństwie do ascezy świętego Franciszka ta proponowana przez Aleksego jest skrajna, związana jest z umartwianiem siebie i swojego ciała. Jego siła, by wytrwać w tym stanie pochodziła od samego Boga i to właśnie w nim Aleksy pokładał całą swoją ufność, że jego cierpienia zostaną mu po śmierci wynagrodzone.
W średniowieczu popularna była więc asceza w różnych formach. Zawsze dotyczyła ona pozbycia się swojego ziemskiego dobytku i odnalezienia Boga, jednak święty Franciszek nie praktykował w niej umartwiania się i zadręczania swojego ciała i duszy. Czerpał on radość z obcowania ze światem. Z kolei święty Aleksy - przedstawiany jako ideał ascety - nie tylko rozdał swoje bogactwa, ale także trwał w surowej dyscyplinie, która miała go zaprowadzić do Boga.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.