Powieść społeczno-obyczajowa Stanisława Reymonta „Chłopi” jest uznawana za dzieło wybitne, o czym najlepiej świadczy fakt, że w 1924 roku autor został nagrodzony literacką Nagrodą Nobla. Reymont stworzył przekonujący wizerunek mieszkańców polskiej wsi początków XX wieku, opisując życie lipieckich chłopów na przestrzeni czterech pór roku. W powieści pojawia się więc wiele motywów literackich.
Życie na wsi w dużej mierze było wypełnione obowiązkami, dlatego istotną rolę odgrywa motyw pracy. Nie bez powodu, powieść została podzielona na cztery tomy, które nazwano od pór roku. Życie chłopów było uporządkowane przez przyrodę, ponieważ rolnik musi dostosować się do pogody. Wśród chłopów można było jednak zauważyć podziały. Niektórzy, tak jak zamożny Maciej Boryna, posiadali własne gospodarstwa, na których ciężko pracowali, ale korzystali też z pomocy tych, którzy mieli mniej szczęścia. Chłopi, którzy nie mieli własnej ziemi, musieli podejmować się pracy u gospodarzy, ale zarabiali niewiele i mimo wysiłku żyli w biedzie.
Osobom, które nie były już zdolne do pracy dla kogoś, musiały udawać się na żebry, tak jak Agata. Reymont opisał jednak również losy bohaterów, którzy dzięki ciężkiej pracy wydostali się z biedy. Skłócony z matką Szymek kupił zaniedbaną ziemię, ale własnymi rękami sprawił, że zaczęła dawać plony. Podobnie było z Hanką, która mądrze prowadziła gospodarstwo podczas nieobecności męża i choroby teścia, przez co zyskała zaufanie Boryny, a co za tym idzie - również jego majątek.
Z wątkiem pracy związany jest motyw ziemi. Powieść ukazuje wyjątkową relację chłopów z ziemią, dzięki której mieli za co żyć. Symboliczne znaczenie miała przede wszystkim śmierć Macieja Boryny, który umarł na polu, po raz ostatni rozpoczynając siewy. Grunt był dla mieszkańców najważniejszą wartością, wszyscy dążyli, aby mieć jak najwięcej ziemi. Chęć posiadania często stawała się więc przyczyną konfliktów, jak to było w przypadku Macieja Boryny i jego dorosłych dzieci. Antek żył w dobrych warunkach, ale nie mógł pogodzić się z faktem, że pracuje na ziemi swojego ojca. Chciał przejąć gospodarstwo, ale Maciej nie zamierzał odstąpić synowi własności do gruntu. Starał się uniknąć losu, jaki spotkał Jagustynkę, która przepisała ziemię na dzieci, a następnie została wygnana i musiała pracować dla gospodarzy. Ziemia była również głównym czynnikiem branym pod uwagę podczas zawierania małżeństw.
Pannom z bogatych domów znacznie łatwiej było znaleźć dobrego męża. Maciej przepisał Jagnie sześć morgów najlepszej ziemi, co wywołało nasilenie konfliktu z jego dziećmi. Szymek, brat Jagny, nie mógł ożenić się z Nastką, ponieważ Dominikowa nie akceptowała synowej bez posagu. Ślub odbył się, dopiero kiedy Szymek kupił od dziedzica kawałek gruntu i własną pracą sprawił, że zaczął dawać plony. Mateusz Gołąb nie miał ziemi i musiał pracować w tartaku, dlatego nie był uznawany za dobrego kandydata na męża. Podobnie było z parobkami, pracującymi dla gospodarzy.
W powieści pojawia się również motyw konfliktu pokoleń. Antek domagał się przepisania ziemi, ponieważ pragnął niezależności od ojca. Maciej nie zamierzał jednak przekazać gospodarstwa, aby na starość nie być zależny do syna. Konflikt jeszcze bardziej nasilił się, kiedy Maciej przepisał najlepszą ziemię swojej trzeciej żonie - Jagnie, aż w końcu Antek został wygnany z domu. Pretensje miał również kowal, zięć Boryny, który domagał się spłaty. Kłótnie odbywały się również w domu zamożnej wdowy Dominikowej. Kobieta nie chciała pozwolić synowi decydować o własnym życiu i ożenić się z ubogą Nastką, dlatego Szymek musiał odejść z domu i samodzielnie zarobić na chleb. Dzieci pragnęły samodzielności, ale rodzice nie zamierzali oddawać władzy.
Obecny jest także motyw śmierci, która miała różne oblicza. Śmierć Boryny miała wymiar symboliczny, mężczyzna umarł na własnym polu, kiedy podczas gorączkowych majaków wydawało mu się, że ponownie rozpoczyna siewy. Była to zdecydowanie śmierć godna największego gospodarza we wsi. Ubodzy mieszkańcy Lipiec niejednokrotnie umierali w bardzo złych warunkach. Parobek Kuba spędził swoje ostatnie chwile w stajni ze zwierzętami, bojąc się, że jeśli straci nogę, zostanie wygnany przez Borynę. W końcu jednak ból związany z infekcją był tak wielki, że odrąbał sobie nogę i wykrwawił się na śmierć podczas wesela Macieja i Jagny, samotny i zapomniany. Żebraczka Agata marzyła, tylko aby nie umierać wśród obcych. Rzeczywiście, udało jej się umrzeć we własnym łóżku w domu swojej rodziny, gdzie się zatrzymała. Najpierw musiała jednak zarobić na godny pochówek żebractwem.
Ważną rolę odgrywa również motyw samotności. Chociaż Jagna wychowała się w Lipcach, czuła się samotna wśród chłopów. Nie cieszyło jej proste, wiejskie życie, chciała poznać świat, wzruszały ją opowieści Rocha. Jagna uciekała od samotności w romanse z mężczyznami, co doprowadziło ją do ostatecznego upadku. Została wygnana i całkowicie wykluczona z lipieckiej społeczności. Samotna była również Hanka, nieszczęśliwa w małżeństwie z Antkiem. Mąż jej nie szanował, wypominał biedne pochodzenie i zdradzał z Jagną, o czym wiedzieli wszyscy mieszkańcy wsi. Ciężarna Hanka została sama, kiedy Antek trafił do więzienia, a Maciej Boryna zachorował. W przeciwieństwie do Jagny, była jednak w stanie poradzić sobie ze swoją samotnością i skupiła się na prowadzeniu gospodarstwa, czym zyskała szacunek Macieja, a w końcu również Antka.
Istoty jest również motyw miłości, która miała w powieści różne oblicza. Jagna miała nadzieję, że miłość będzie odpowiedzią na jej zagubienie i poczucie samotności. Przez długi czas nie była w stanie zapomnieć o Antku, z którym łączył ją płomienny romans. Potem przeżyła bardziej subtelną, poetycką fascynację Jaśkiem. Jej romanse były jednak bardziej chęcią ucieczki niż prawdziwym uczuciem. Hanka była z kolei przykładem miłości rodzicielskiej, ponieważ troszczyła się o los swoich dzieci. Wytrwała również u boku męża i martwiła się o niego, chociaż źle ją traktował.
W powieści pojawia się też motyw rodziny. Relacje często nie były jednak łatwe ze względu na konflikty o ziemię. Pojawiały się one nie tylko w zamożnych, ale też ubogich rodzinach. Jako przykład może tutaj służyć historia starego Bylicy, który mieszkał z córką Weroniką. Nie chciał być ciężarem dla dzieci, dlatego postanowił wybrać się na żebry. W Lipcach zazwyczaj panował tradycyjny model rodziny - to mężczyzna miał decydujący głos. Przykładem ojca-autorytetu był Maciej Boryna, niejednokrotnie surowy dla swoich dzieci, ale zapewniający im dobry byt. Jego syn Antek nie wywiązywał się jednak ze swoich obowiązków, honor był dla niego ważniejszy od dobra żony i dzieci. Skomplikowane relacje rodzinne sprawiały, że seniorzy obawiali się o swój los. Woleli nie przepisywać ziemi, aby na starość nie być na łasce swoich dzieci.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:02.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.