„Ballady i romanse” to zbiór poematów Adama Mickiewicza, który ukazał się w roku 1822. Ich wydanie stanowi także umowna datę rozpoczęcia polskiego romantyzmu. Mówi się o tym zbiorze także jako o manifeście światopoglądowym tej epoki. W „Balladach i romansach” ukazały się tak znane utwory jak „Lilije”, „Pani Twardowska”, „To lubię” czy „ Świtezianka”. Teksty te są zróżnicowane pod względem tematycznym, jednak w swoich założeniach wszystkie sięgają do podobnych założeń. Wyszczególnić można też kilka motywów literackich wspólnych dla zebranych w tomie ballad.
W większości swoich ballad Mickiewicz zawarł ważny dla romantyzmu motyw miłości. Uczucie to pojawia się na przykład między Karusią a zmarłym Jasieńkiem w „Romantyczności”, w „Świteziance” między myśliwym a młodą dziewczyną czy wreszcie w balladzie „To lubię”, gdzie podmiot liryczny opowiada o swoim nieodwzajemnionym uczuciu do Maryli. Zgodnie z założeniami romantyzmu jest to najczęściej miłość w jakiś sposób nieszczęśliwa, niemożliwa do zrealizowania, czy to przez pozycję społeczną bohaterów, czy to przez wypadki losowe, takie jak śmierć. Ogólnym przesłaniem ballad jest jednak fakt, że to miłość jest w życiu ważna i przez jej pryzmat powinno się widzieć świat. Wniosek ten jest szczególnie zaznaczony w balladzie „Romantyczność”, gdzie poeta polemizuje z założeniem, że rozum jest dla człowieka najważniejszym narzędziem poznawania świata. On sam skłania się bardziej do zdania, że ludzie powinni kierować się sercem i uczuciami, nawet jeśli ich miłość ma okazać się nieszczęśliwa.
Utwory Mickiewicza w sposób charakterystyczny dla romantyzmu opierają się na motywie fantastyki. Poeta chętnie sięga po kanwy opowieści o nadprzyrodzonych zdarzeniach i fantastycznych postaciach. Mickiewicz chętnie sięga do folkloru i ludowych opowieści, tworząc na przykład historię „Świtezianki” czy ballady „To lubię”, ale nie stroni też od znanych polskich legend, jak ma to miejsce w przypadku „Pani Twardowskiej”. Bohaterowie Mickiewicza nieustannie stykają się z diabłami, rusałkami, duchami zmarłych i innymi fantastycznymi elementami, które występują w balladach na równych zasadach, co elementy rzeczywiste świata przedstawionego.
Motyw śmierci jest wszechobecny w balladach Mickiewicza. Pojawia się on między innymi w utworach „Romantyczność”, gdzie ginie ukochany Karusi, w „Lilijach”, gdzie zamordowany zostaje mąż głównej bohaterki poematu czy w „To lubię”, gdzie pojawia się wątek śmierci z powodu złamanego serca. Śmierć jest więc powszechna w tych utworach, ale wbrew pozorom nie kończy ona życia - postaci wracają zza grobu, by połączyć się ze swoimi ukochanymi, zemścić się lub uporządkować pozostawione sprawy. Motyw śmierci często więc łączy się u Mickiewicza z motywem fantastyki.
Motyw zbrodni pojawia się w balladzie „Lilije” i stanowi główny element jej fabuły. Opowiada ona o niewiernej żonie, która morduje męża, by jej grzechy nie wyszły na jaw. Ostatecznie żonę spotyka kara z ręki samego męża, który przychodzi po nią z zaświatów. Poeta w ten sposób pokazał, że zbrodnia zawsze zostanie ukarana i nie ma możliwości ucieczki przed prawdą i sprawiedliwością. Innym rodzajem zbrodni jest także napaść zbójców na bohatera ballady „Powrót taty”. Zbrodnia jest więc w utworach poety czymś, co spotyka się z karą, każdy musi odpokutować za swoje grzechy.
W niektórych balladach Mickiewicza wyszczególnić można motyw horroru, który łączy się z motywem fantastyki i ogólną estetyką romantyzmu. Do nastroju grozy bardzo nawiązuje ballada „To lubię”, w której poeta opisuje sytuację, gdy bohaterowi pękł dyszel w wozie, w trakcie nocnej podróży przez nawiedzone miejsce. Opisy starej cerkwi, ciemnego lasu i pojawiających się wokół mar budują atmosferę horroru, wywołują przestrach i sprawiają, że czytelnik wyczuwa strach przedstawionych bohaterów. Klimatem grozy Mickiewicz operuje też w balladzie „Lilije”, przy pomocy opisu morderstwa popełnionego przez oszalałą bohaterkę oraz sceny, w której zabity mąż wkracza do cerkwi i porywa ze sobą niewierną żonę. Horror w balladach nawiązuje do folkloru, ludowości i baśniowości, z których korzystał Mickiewicz.
W romantycznych balladach Mickiewicza wszechobecny jest motyw przyrody. Stanowi ona tło opisywanych wydarzeń, a sam poeta opisuje ją dość szczegółowo. Ma to miejsce w balladach takich jak „Świteź” i „Świtezianka” oraz „To lubię”. Przyroda jest tam tłem wydarzeń, a także często elementem napędzającym fabułę. Romantycy cenili sobie przyrodę jako coś istotnego, uduchowionego oraz pełnego tajemnic, dlatego często pojawiała się ona w ich dziełach.
W balladach Mickiewicza pojawia się także motyw rozumu, a właściwie polemika z nim. Rozum był elementem światopoglądu rodem z poprzedniej epoki, czyli oświecenia. Romantycy buntowali się przeciwko przedstawicielom wcześniejszego pokolenia i ich poglądom, stąd tekst „Romantyczność”, w którym Mickiewicz dowodzi wyższości uczuć nad „mędrca szkiełkiem i okiem”.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.