Utwór „List do syna”, znany również pod tytułem „Jeżeli” (w oryginalne „If—”) to wiersz autorstwa Rudyarda Kiplinga, angielskiego poety i prozaika, znanego głównie z przygodowych opowieści kierowanych do dzieci i młodzieży. Dzieło zostało opublikowane w wydanym w 1910 roku zbiorze opowiadań „Elfy i ich dary” (z ang. „Rewards and Fairies”), obejmującym fantastyczne opowieści utrzymane w historycznym klimacie, które dodatkowo rozdzielone są od siebie lirykami. Wiersz został zainspirowany najprawdopodobniej czynami i całą postacią Leandera Starra Jamesona, wsławionego udziałem w wojnie burskiej.
Wiersz Rudyarda Kiplinga należy do liryki bezpośredniej, o czym świadczą właściwe zaimki osobowe („synu mój”). Dzieło zaliczyć można również do liryki zwrotu do adresata, ze względu na obecne w nim apostrofy skierowane do tytułowego syna.
Utwór przetłumaczony na język polski utwór ma stychiczną (ciągłą) budowę. Składa się z jednej, liczącej trzydzieści dwa wersy strofy, choć w oryginalnej, angielskiej wersji, wiersz ten jest podzielony na cztery strofy ośmiowersowe. Liczba sylab waha się od ośmiu do aż dwudziestu trzech. W polskiej wersji tekstu nie pojawiają się rymy i z tego powodu utwór można nazwać wierszem wolnym, jednak w oryginalne występują rymy o układzie krzyżowym.
Warstwa stylistyczna utworu jest całkiem uboga. Znaleźć w nim można jedynie epitety („sposób naturalny”; „serdeczni przyjaciele”), metafory („ścierpisz wypaczenie prawdy przez Ciebie głoszonej”; „pokornie zaczniesz odbudowę zużytymi już narzędziami”), apostrofy („wszyscy o Tobie zwątpili”; „synu mój”), anafory („Jeżeli”; „Jeżeli umiesz”) oraz enumeracje, czyli wyliczenia („sukces i porażkę”; „serce, nerwy, siły”). Budowa dzieła oparta jest na zasadzie paralelizmu składniowego – większość wersów rozpoczyna się od słowa „jeżeli” i rozwija opis kolejnej pożądanej cechy lub umiejętności.
Wiersz „List do syna” stanowi zbiór porad dotyczących tego, jak być dobrym człowiekiem. Utwór przybiera formę apelu, który jest kierowany do konkretnego odbiorcy, tytułowego syna, jednak z jego postacią mogą utożsamiać się wszyscy ludzie. Podmiot liryczny wymienia bardzo uniwersalne, jednak niedoceniane, prawdy dotyczące człowieczeństwa. Jawi się jako człowiek mądry, który najpewniej dużo przeżył. Ma ogromne doświadczenie życiowe, którym chce podzielić się ze swoim potomkiem.
Osoba mówiąca nawołuje przede wszystkim do samokontroli. Zwraca uwagę, iż syn powinien zawsze zachowywać spokój, nawet pod wpływem oskarżeń. Bardzo ważna jest także nadzieja, którą należy się kierować, choćby wszystko inne przemawiało przeciwko niej. Wspomina również o umiejętności cierpliwego czekania, znoszenia obelg bez odpłacania się podobnymi słowami oraz nieszerzenia nienawiści w odwecie. Zaznacza, że jednak nawet w tym trzeba zachować umiar i nie uważać się za „mędrca i świętego”. Trzeba żyć w taki sposób, by zachować balans między rozsądkiem a dobrodusznością.
Podmiot liryczny doradza synowi również w kwestii psychiczno-duchowej. Poucza go, aby nie zatracał się w swoich marzeniach oraz myślach, a zawsze dążył do ich realizacji oraz jednakowo przyjmował sukcesy i porażki. Wyraźnie nakłania on do życia w myśl filozofii stoickiej, z dystansem do świata i samego siebie. W szczególny sposób podkreśla umiar we wszystkim, bo tylko to pozwala na dobry, godny żywot. Oprócz tego osoba mówiąca zaznacza, że rzeczywistość nie zawsze bywa łatwa do zrozumienia, dlatego należy być przygotowanym na to, iż w każdej chwili można się pomylić – należy jednak umieć się do tego przyznać. Niekiedy skutek działań nieprzyjaznych osób wszystko może obrócić się w ruinę, dlatego i na to również trzeba być przygotowanym. Nawołuje, aby akceptować niepowodzenia i nie dawać im możliwości dominacji. Jeżeli ryzyko jest warte podjęcia, nie należy się wahać, a działać, z kolei kiedy życie przypomina pasmo niepowodzeń, zamiast narzekać, trzeba je cierpliwie przeczekać i wytrzymać.
Poeta wspomina także o cechach dotyczących natury i charakteru. Radzi synowi, aby ten potrafił przełamywać bariery własnego zmęczenia i nieustannie dążył do samorozwoju i doskonalenia się. Chce, aby ten znał swoją wartość – nie ulegał wpływom złych ludzi i był świadom własnej wyjątkowości, nie pozwalając ranić się nieprzyjaciołom. Mimo tego wciąż powinien doceniać inne osoby, bo każdemu należy się szacunek, oraz potrafić dobrze rozplanowywać swój czas, nie marnować go na przesadne rozmyślanie, lecz działanie.
Wszystkie te rady płyną prosto z ojcowskiego serca i stają się ważną lekcją dla młodszego pokolenia. Podmiot liryczny podsumowuje swój wywód refleksją, iż jeżeli jego synowi uda się spełnić wszystkie te warunki, do niego będzie należeć cała ziemia, a on sam będzie mógł nazywać się prawdziwym „Człowiekiem”. Stanie się jednostką wręcz doskonałą. Poeta prezentuje uniwersalny kodeks wzorowego postępowania aktualny niezależnie od czasów i warunków. Ukazane w nim prawdy stają się symbolem człowieczeństwa, które powinny być normą bez względu na wszystko inne.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.