„Lilla Weneda” to dramat Juliusza Słowackiego z 1839 roku. Opowiada historię wojny ludu Wenedów i Lechitów. Utwór stylizowany jest na przypowieść mitologiczną, a inspirowany mitologiami celtyckimi, słowiańskimi i nordyckimi. Główną bohaterką jest Lilla Weneda, córka króla Wenedów, która walczy z przeznaczeniem i stara się uratować ojca z niewoli lechickiej, jednocześnie ratując swój lud od przegranej.
Zakończenie utworu jest bardzo wymowne. Pewni siebie Wenedowie, którzy byli przekonani o swoim zwycięstwie nad Lechitami, wychodzą do walki z wrogiem. Jest burzowa, ciemna noc, rozświetlana piorunami. Wenedowie początkowo wygrywają, jednak ich oddziały są coraz słabsze. Czekają na pieśń, którą zaintonuje ich król – Derwid. Ta pieśń ma za zadanie zainspirować ich do walki i podnieść morale rycerzy. Bez niej Wenedowie skazani są na porażkę, ponieważ ich duch walki działa tylko w połączeniu z pieśnią.
Derwid zwleka jednak ze śpiewem, ponieważ potrzebna mu jest do tego harfa. Instrument pozostał u królowej Lechitów – Gwinony, u której wcześniej Derwid przebywał w niewoli. Córka Derwida, Lilla, udaje się wraz ze sługą do zamku Lechitów po harfę. Niestety, nie udaje jej się odzyskać artefaktu. Dziewczyna ponosi śmierć, a sługa przynosi do Wenedów skrzynię, myśląc, że jest w niej harfa.
Po przybyciu do Wenedów, król Derwid otwiera skrzynię, w której znajdują się zwłoki Lilli. Zrozpaczony ojciec poddaje się i płacze nad ciałem dziecka. Jest złamany, nie potrafi zarządzać rycerzami. Nie intonuje pieśni, motywującej do walki, ponieważ ma pęknięte serce. Wojna z Lechitami zeszła dla niego na dalszy plan.
Wenedowie zaczynają przegrywać. Gwinona ubiera zbroję i idzie w bój, by pomścić syna. Nie udaje jej się to, a królowa Lechitów umiera. Po placu boju wędruje król Lech i święty Gwalbert, który chrzci konających, by po śmierci poszli do nieba. Duchowny czeka na objawienie Maryi, która miałaby zakończyć spór.
Kwintesencją przegranej Wenedów jest samobójstwo Derwida, który nie mógł pogodzić się ze śmiercią dziecka, a także śmierć jego dwóch synów, skutych ze sobą łańcuchami. Byli oni największym postrachem Lechitów – rycerzem o dwóch głowach i dwóch sercach. Jeden z braci zmarł w czasie walki, a drugi postanowił dołączyć do brata. Wspina się na pogorzelisko, na którym wcześniej palone były zwłoki Wenedów i błaga o zesłanie pioruna, który by go zabił. Tak też się dzieje. Drugi z braci umiera, a nad powstałym ogniem ukazuje się, upragniona przez Gwalberta, Bogurodzica. Po braciach pozostaje sam łańcuch, który ich skuwał. Obecna na miejscu Roza Weneda mówi do króla Lecha: „Patrz! co zostało z twoich niewolników”.
„Lilla Weneda” to utwór opowiadający o losach Polaków w czasie powstania listopadowego. Polacy, pewni siebie i swojego zwycięstwa, byli jednocześnie niezorganizowani i kłócący się o wszystko. To właśnie te cechy nosili Wenedowie. Nie potrafili się zjednoczyć, działali chaotycznie i nie mieli ustalonego żadnego planu. W najważniejszej walce nie mieli także wodza, który mógłby ich poprowadzić do zwycięstwa.
Lechici to Rosjanie – zaborcy, którzy pragnęli zrusyfikować Polaków i wybić ich kulturę oraz tożsamość narodową. Rosjanie byli doskonale zorganizowani, mieli silnego przywódcę i plan, który realizowali krok po kroku. Polacy wiedzieli, że mają z Rosjanami małe szanse, jednak nie poddawali się w walce o swoje państwo.
Początkowo wydawało się, że Polacy mają szansę na wygranie powstania listopadowego i odzyskanie upragnionej niepodległości. W pewnym momencie jednak zaczęli przegrywać, ponieważ nie mieli ustalonego celu powstania, ich armia była zdecydowanie za mała, a uczestnikami walk była głównie szlachta. Cywile niechętnie się angażowali, bojąc się represji ze strony zaborcy. Brak jedności obywateli i braki, z jakimi borykało się polskie wojsko sprawiły, że Polacy przegrali powstanie.
Ostatnia scena „Lilli Wenedy” to przestroga dla Rosjan. Król Lech bardzo pragnął, by dwugłowy rycerz, największy postrach Lechitów, był jego niewolnikiem. Jednak bracia Lilli woleli zginąć honorowo w walce niż pozwolić, by ktoś ich zniewolił. Dlatego po śmierci jednego z braci, drugi skazuje się na śmierć, by nie stać się sługą znienawidzonego wroga. Słowacki w ten sposób chciał pokazać, że Polacy nigdy się nie poddadzą i nie pozwolą się zniewolić. Wolą zginąć, walcząc o swoje państwo, tradycje i tożsamość, niż przejść na stronę wroga i mu służyć. Pozostające po braciach łańcuchy symbolizują wyrwanie się ze zniewolenia zaborcy.
Ważny jest też motyw związany z Maryją. „Bogurodzica” to utwór, który w średniowieczu zagrzewał do walki rycerzy. Śpiewaną ją chociażby pod Grunwaldem, gdzie proszono o łaski Boga, czuwanie nad rycerzami i zwycięstwo w boju. Pieśń Derwida, której nie odśpiewał, miała symbolizować średniowieczną pieśń do Boga. Błagania Gwalberta o zjawienie się Bogurodzicy to modlitwy Polaków, proszących o cud. Objawienie Maryi nad zwłokami braci symbolizuje czuwającego nad Polakami Boga, który nie pozwoli im przegrać.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.