Opowieści o wielkich czynach, pradawnych bitwach i herosach od zawsze napędzały ludzką wyobraźnię. Nie ma ludu, który pośród zdobyczy swojej kultury pominąłby napisanie choć jednego dzieła o takiej tematyce. Wierszowane utwory liryczne o takie tematyce zwą się eposami. Najczęściej kojarzy się je Homerem, czasami zapominając cały korowód twórców nawet starszych niż on. Każda epoka chciała mieć bowiem swoje eposy. Zaranie ludzkości miało epickie dokonania Gilgamesza, Grecy recytowali Iliadę, zaś Rzymianie Eneidę. Eposy przetrwały nawet upadek Imperium, zaadaptowane na potrzeby nowego okresu - średniowiecza. Tak narodził się epos rycerski. Najbardziej znanym jest zaś Pieśń o Rolandzie.
Spis treści
Epos rycerski, najprościej rzecz ujmując, jest eposem o legendarnych dokonaniach rycerzy. Czym jest jednak sam epos? Nazwą taką określa się dłuższy poemat narracyjny, najczęściej wierszowany, o tematyce epickiej. Charakteryzuje się on:
Epos rycerski wykształcił się w średniowieczu i był wytworem swojej epoki. Rolę mitycznych herosów, półbogów walczących w wiekopomnych bitwach, zastąpili rycerze - wojownicy Chrystusa. Opowiadał więc on historię legendarnych lub półlegendarnych rycerzy, mając zazwyczaj za tło wydarzenia historyczne z epoki. Niemniej należy pamiętać, że epos rycerski nie stanowił wiernego opisu sytuacji i postaci. Jego bohaterowie stanowili postacie wyidealizowane, zaś przedstawione zdarzenia kształtowano na potrzeby narracji. Najczęściej wyolbrzymiano ich znaczenie, zwiększając dla przykładu rozmiary opisywanych bitew. Jednym z praw eposu jest bowiem epicki rozmach, efekt podobny do otrzymywanego w hollywoodzkich filmach dzisiaj.
Jednym z najważniejszych dla historii literatury eposów rycerskich jest Pieśń o Rolandzie. W dzisiejszych czasach stanowi sztandarowy przykład całego gatunku, była jednak dosyć popularna również w okresie średniowiecza. Postać samego Rolanda, głównego bohatera utworu, urosła dzięki temu do rangi wzory rycerskich cnót i znana była pośród wszystkich dworów Europy.
Jak przystało na epos rycerski, Pieśń o Rolandzie dzieje się na tle wydarzeń historycznych, chociaż odpowiednio przerobionych. Akcja ma miejsce w okresie najazdu Karola Wielkiego na Półwysep Iberyjski, około 778 roku. Zajmowany był wtedy w większości przez muzułmanów, zwących te rejony Al-Andalus.
Cesarz Franków nie odniósł tam jednak żadnych poważnych zwycięstw, przynajmniej nie podczas tej wyprawy. Zawróciwszy spod Saragossy i złupiwszy stolicę Kraju Basków, Pampelunę, wycofał się do swojego władztwa. Piętnastego sierpnia wojska cesarza przedzierały się przez wąwóz Roncevaux. Wtedy to, na ariergardę Karola Wielkiego runęli baskijscy górale. Znając doskonale górski teren i potrafiąc w nim walczyć, masakrowali kwiat frankońskiego rycerstwa. Feudałami tymi dowodził sam siostrzeniec cesarza, hrabia Roland. On również poległ podczas tej bitwy.
Tyle realia historyczne. Treść eposu jest jednak nieco inna od zapisków kronikarskich. Wydarzenia zmieniono, godnie konwencją, by nadać im cechy bardziej epickie. Zmiany nie skończyły się jednak jedynie na tym. Bohaterowie również ulegli przekształceniu, zgodnie z normami społecznymi tamtych czasów i wymogami eposu rycerskiego.
Pieśń o Rolandzie to utwór w oryginale wierszowany, choć zawiera bardzo proste rymy. Stworzyli go wędrowni śpiewacy, trubadurzy frankijscy, dopiero z czasem dopracowując kolejne wersje. Sama historia została mocno zmodyfikowana, by pasować do konwencji.
Wydarzenia z wyprawy Karola Wielkiego zostały przedstawione jako całkowite zwycięstwo władcy, którego chciano pokonać podstępem. Basków zamieniono zaś na Saracenów - jak wtedy zwano muzułmanów. Pasowało to bowiem do konwencji. Rycerzom godniej było walczyć i polec w obronie wiary chrześcijańskiej, niż zostać zaszlachtowanym przez ochrzczonych górali w akcie zemsty. Rozmiary bitwy również zwielokrotniono. Pieśń o Rolandzie podaje ogromne ilości poległych, w rzeczywistości hrabia dowodził jedynie ariergardą, strażą tylną całej armii. Wąski przesmyk nie pozwalał raczej toczyć walnej bitwy tysiącom ludzi na raz. Niemniej brzmi to doniośle, nadaje utworowi podniosłego powabu.
Ostatnim elementem Pieśni o Rolandzie jako eposu rycerskiego są bohaterowie. Karol Wielki jawi się jak ideał władcy, potężny i roztropny senior feudalny. Ma on wokół siebie dzielnych parów, wasali o dobrym urodzeniu. W eposie nie może rzecz jasna zabraknąć też zdrajcy, Ganelona, nawet on jest jednak odważnym człowiekiem.
Na tle ich wszystkich wyróżnia się jednak główny bohater - Roland. Ma on wiele cech wspólnych z Achillesem i herosami. Jest zuchwały, dzielny i niezwykle wprawny w walce. Jednym ciosem potrafi zabić wielu ludzi jednocześnie. Dzierży przy tym sławny miecz, Durendal. Zawarte w jego rękojeści relikwie czynią go bronią legendarną. Sam Roland jest jej zaś kompletnie godzien. Specjalnie nadano mu bowiem cechy rycerza idealnego. Staje się on tedy bohaterem epickim. Potężnym, budzącym podziw i pobudzającym wyobraźnię.
Na swój sposób hrabia Roland mógłby być określony nawet chrześcijańskim Achillesem. Obaj noszą bowiem pewne cechy wspólne, będąc bohaterami eposów. Różni ich jedynie etos i kilkadziesiąt wieków rozwoju cywilizacji.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:24:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.