Akcja powieści Stefana Żeromskiego „Wierna rzeka” rozgrywa się podczas powstania styczniowego. Z wątkami patriotycznymi przeplata się motyw miłosny. Autor tworzy realistyczny obraz wiejskiej społeczności drugiej połowy XIX wieku.
Najważniejszą rolę w utworze odgrywa wątek powstania styczniowego. Żeromski tworzy naturalistyczne opisy cierpienia powstańców i ich bliskich. Nie upiększa rzeczywistości, ale tworzy realistyczny obraz przegranego zrywu narodowowyzwoleńczego. Akcja powieści rozpoczyna się na pobojowisku pod Małogoszczem. Józef Odrowąż cudem uchodzi z życiem, ponieważ został uznany za martwego. Obserwuje zmasakrowane zwłoki swoich towarzyszy broni. Napotkani chłopi nie chcą mu pomóc, ale go pojmać, ponieważ za pomoc powstańcom grozi surowa kara.
Żeromski przedstawia w powieści zróżnicowany stosunek Polaków do powstania. Wychowana na patriotkę Salomea opiekuje się Odrowążem, mimo niebezpieczeństwa. Dziewczyna również ma wątpliwości, czy tak wielka ofiara ma sens. Nie przyznaje jednak racji księżnej, która uważa powstanie za przeklęte. Żeromski w naturalistyczny sposób opisuje też śmierć Olbromskiego, który woli, aby Rosjanie go zabili, niż wzięli do niewoli. Powstańcy również nie są pozbawieni wad. Wygłodzony oddział pojawia się w Niezdołach i grozi śmiercią, jeśli nie otrzyma jedzenia. Do takiego postępowania powstańców zmuszają jednak okoliczności.
Autor porusza również tematykę miłości i nierówności społecznych. Między Salomeą a Józefem rodzi się uczucie. Dziewczyna darzy księcia prawdziwą miłością, rozważa nawet ucieczkę, chociaż obawia się opinii ojca i odrzucenia przez otoczenie. Młodzi nie mogą być razem, ponieważ Odrowąż jest księciem, a Salomea - ubogą szlachcianką. Matka Józefa nie zgadza się na ich związek i upokarza dziewczynę, wręczając jej pieniądze na pożegnanie. Okazuje się, że dla Józefa, znajomość z Salomeą była tylko przelotnym romansem. Książę wyjeżdża, myśląc wyłącznie o powrocie do powstania. Nie zdaje sobie nawet sprawy, że dziewczyna spodziewa się jego dziecka.
W powieści pojawia się także obraz rosyjskiego wojska. Zaborca brutalnie stara się stłumić powstanie. Rosjanie przeszukują okoliczne domy, aby upewnić się, że mieszkańcy nie ukrywają powstańców. Za pomoc polskim żołnierzom grozi kara śmierci. Żeromski nie tworzy jednak jednowymiarowego wizerunku rosyjskiego wojska. Moskale są okrutni, co można dostrzec w scenie śmierci Olbromskiego. Pojawia się wśród nich jedna ciekawa postać - oficer Wiesnicyn. W młodości wyznawał demokratyczne ideały, z których obecnie musi zrezygnować, aby dochować wierności przysiędze wojskowej. Uważa wojnę za niesprawiedliwą i podziwia determinację Polaków. Zakochuje się w Salomei, chociaż ta czuje do niego wyłącznie niechęć.
Wiesnicyn nie aresztuje ani nie zabija Odrowąża. Nie wypełnia swojego obowiązku, ale czuje moralną ulgę. Przez postać Wiesnicyna, autor ukazuje ludzką twarz Rosjan. Żeromski tworzy skomplikowane, wielowymiarowe postaci. Nie idealizuje powstańców ani nie demonizuje zaborcy. Książę chce za wszelką cenę wrócić do walki, ale jest naiwny i obojętny na dalszy los Salomei. Wiesnicyn musi brutalnie tłumić powstanie, a jednak jest zdolny do prawdziwych uczuć.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.