W noweli „Rozdzióbią nas kruki, wrony” Stefan Żeromski opisuje dramatyczne wydarzenia, mające miejsce w ostatnich miesiącach powstania styczniowego. Cierpią nie tylko ludzie, ale też zwierzęta. Istotną rolę w utworze odgrywa również przyroda, która odzwierciedla przeżycia bohaterów oraz nastrój, panujący w pokonanej Polsce.
Akcja noweli rozpoczyna się w pochmurny, jesienny dzień. Szymon Winrych wędruje w okolice Nasielska, aby dostarczyć broń powstańcom. Pogoda odzwierciedla jego cierpienie. Ostatni patriota, wspierający jeszcze powstańców, nie zamierza się poddać, chociaż zdaje sobie sprawę, że Polacy są skazani na porażkę. Natura nie ułatwia jego wędrówki. Przez chmury nie przebija ani jeden promień słońca, ponieważ nie ma już nadziei na zwycięstwo. Wieje porywisty wiatr oraz pada ulewny deszcz. Aura tworzy złowrogi nastrój, zapowiadający nadchodzącą klęskę.
Winrych jest przemarznięty i przemoczony. Uparcie zmierza do przodu, chociaż ma na sobie podarte ubrania i dziurawe buty, dlatego stopy grzęzną mu w błocie. Bohater wędruje przez puste pola, które przez opady deszczu przypominają bardziej bagna. Płaski, rozległy krajobraz staje się dla Winrycha przyczyną zguby. Gdy dostrzega oddział rosyjskich żołnierzy, natychmiast zawraca, ale nie pozostaje niezauważony. Nie ma możliwości ucieczki, dlatego zostaje zabity. Okoliczności przyrody, w których dochodzi do tragedii, dodają noweli dramatyzmu. Bohater narodowy umiera samotnie w przydrożnym błocie.
Żeromski tworzy naturalistyczne opisy, które mają poruszyć czytelnika. Nie unika drastycznych szczegółów. Rankiem, po śmierci Winrycha, przestaje padać, ale pojawiają się kruki i wrony. Martwe ciała człowieka i konia są dla nich pożywieniem. Ptactwo próbuje dostać się mózgu zmarłego. Ta scena ma nie tylko znaczenie dosłowne, ale też metaforyczne. Ptaki symbolizują przeciwników powstania, którzy uważają, że z zaborcą należy negocjować, a nie walczyć. Winrych jest przekonany, że nawet po śmierci nie uszanują powstańców, ale będą ich krytykować i zarzucać im niepotrzebny rozlew krwi. Pamięć o bohaterach zostanie „rozdziobana”, podobnie jak ciało zmarłego bohatera.
Symboliczne znaczenie ma również zakończenie noweli. O zachodzie słońca, chłop wraca do domu. Jest zadowolony, ponieważ dzięki śmierci Winrycha, zdobył liczne łupy. Śmierć ostatniego patrioty zaangażowanego w powstanie to koniec pewnej epoki, co symbolizuje zachodzące słońce. Ranny koń rozpaczliwie rży nad miejscem, gdzie chłop ukrył ciało Winrycha. Bardzo szybko zapada noc. Autor utożsamia ją z rozpaczą i śmiercią. Ciemność ma więc nie tylko znaczenie dosłowne, ale też metaforyczne. Powstańcy nie otrzymali broni od swojego jedynego dostawcy, dlatego będą musieli się poddać. Niebawem, upadnie cały zryw narodowowyzwoleńczy, a Polaków czekają carskie represje i krytyka przeciwników powstania.
Natura współgra z opisanymi przez bohatera wydarzeniami. Już w momencie rozpoczęcia akcji, czytelnik czuje atmosferę przygnębienia i rezygnacji. Można domyślić się, że Winrycha spotka nieszczęście. Przyroda jest mroczna, podobnie jak los polskich powstańców, skazanych na porażkę.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.