Głównym wątkiem powieści poetyckiej „Konrad Wallenrod” jest motyw ojczyzny. Bohaterowie kierują się w swoich decyzjach uczuciami patriotycznymi. Ojczyzna okazuje się dla Waltera Alfa ważniejsza od osobistego szczęścia. Nie jest w stanie spokojnie żyć u boku żony, kiedy Litwa jest skazana na klęskę w walkach z Krzyżakami. Walter jest patriotą, chociaż został porwany z rodzinnej wsi i wychowano go na dworze wielkiego mistrza krzyżackiego Winrycha von Kniprode. Nadano mu niemieckie imię i nazwisko, ale nie ukształtowało to jego tożsamości.
Wielki mistrz pokochał go, jak syna i chciał wychować na dobrego rycerza. Chłopiec znalazł się jednak pod wpływem starego wajdeloty, który nauczył go miłości do ojczyzny i nienawiści do Niemców. Podczas bitwy, Walter przeszedł na stronę swoich rodaków i znalazł się na dworze księcia Kiejstuta. Na Litwie spędził najszczęśliwsze chwile swojego życia. Patriotami są też Krzyżacy, którzy chcą budować potęgę ekonomiczną i militarną. Ciężko im znieść porażkę, skazują zdradzieckiego wielkiego mistrza na śmierć.
Z ojczyzną wiąże się motyw domu. Dla Waltera jedynym domem jest ojczyzna. Nie potrafi cieszyć się małżeńskim szczęściem, gdy jego rodacy giną na polu bitwy, skazani na porażkę z przeważającymi siłami zakonu krzyżackiego.
W powieści pojawia się też motyw zdrady. Walter Alf wykorzystuje ją jako narzędzie walki z wrogiem. Słucha nauk wajdeloty, który powiedział mu, że jedyną bronią niewolników jest podstęp. Walter musi poświęcić swój honor, aby uratować ojczyznę, skazaną na porażkę podczas walk z Krzyżakami. Zdaje sobie sprawę, że jego postępowanie zasługuje na potępienie, ale wypełnia misję, której się podjął. Walter, jako wielki mistrz krzyżacki, prowadzi dowodzone przez siebie wojska do klęski, zapewniając zwycięstwo Litwinom. Za swoje czyny zostaje surowo ukarany, sąd kapturowy skazuje go na śmierć.
Z motywem zdrady wiąże się motyw walki. Walter musi złamać honorowy kodeks rycerski. Posługuje się zdradą i podstępem, bronią dostępną dla niewolników. Do jego postępowania nawiązuje motto utworu, pochodzące z „Księcia” Machiavellego („Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem”). Walter nie może być dumnym lwem, dlatego zmienia się w przebiegłego lisa.
Obecny jest także motyw rycerza. Krzyżacy stanowią w utworze archetyp średniowiecznego rycerza. Żyją w stanie zakonnym, pielęgnują cnoty chrześcijańskie i walczą z poganami. Zakon krzyżacki ma rosnąć w siłę, pod wodzą wielkiego mistrza, który musi charakteryzować się męstwem i wzbudzać szacunek. Walter od dziecka był wychowywany na dobrego rycerza. Uczucia patriotyczne zmusiły go jednak do wejścia na ścieżkę zdrady i postępu, na której nie ma miejsca na honor i godność.
Istotną rolę odgrywa również motyw miłości. Walter Alf zakochuje się z wzajemnością w córce księcia Kiejstuta, Aldonie. Młodzi biorą ślub, ale nie dane jest im małżeńskie szczęście. Walter podejmuje trudną decyzję, odchodzi od żony, aby poświęcić się dla ojczyzny. Aldona jest wierna ukochanemu, nawet gdy ten każe jej znaleźć innego mężczyznę. Kobieta każe się zamurować w wieży, nieopodal zamku krzyżackiego, aby być blisko męża. Walter codziennie ją odwiedza, a ich rozmowy są pełne tęsknoty, ale też wzajemnego wsparcia. Po wypełnieniu swojej misji, Wallenrod chce uciec z żoną na Litwę, ale jest za późno. Małżeństwo zmieniło się już w staruszków, a Aldona przysięgła, że nie opuści wieży. Para nie może być razem za życia, ale ma nadzieję na zjednoczenie po śmierci. Gdy Walter popełnia samobójstwo, Aldona umiera z rozpaczy.
W powieści pojawia się motyw samobójstwa. Walter zostaje skazany na śmierć za zdradę zakonu. Nie chce jednak umierać z ręki Krzyżaków. Wypija więc truciznę, aby godnie zakończyć swoje życie. Umierając, strąca lampę, co stanowi znak dla Aldony. Kobieta dowiaduje się, że mąż nie żyje i umiera z rozpaczy. Walter znajduje się w sytuacji, z której nie ma dobrego wyjścia. Mężczyzna wie, że nie czeka go żadna przyszłość. Aldona odmawia ucieczki na Litwę, a on został skazany na śmierć. Walter po raz kolejny musi złamać zasady. Jest chrześcijaninem, ale decyduje się na grzech samobójstwa, aby zakończyć swoje tragiczne życie. Wypicia trucizny odmawia jego wierny towarzysz, wajdelota. Musi żyć, aby sławić czyny Waltera Alfa w swoich pieśniach.
Obecny jest również motyw poezji. Wajdelota jest litewskim bardem, który utrwala w swoich pieśniach ważne wydarzenia i bohaterskie czyny. Uważa, że poezja stanowi nośnik pamięci narodowej. Ma przewagę nad dziedzictwem materialnym, ponieważ przekazu ustnego nie można zniszczyć. Wajdelota przedstawia podczas uczty dotychczasowe losy Waltera Alfa, nie ujawniając, że pod nazwiskiem Konrada Wallenroda został wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Po śmierci przyjaciela, zamierza sławić jego dokonania. To zadanie staje się sensem życia wajdeloty. Pieśń ludowa jest potężniejsza od oręża, ponieważ kryje w sobie ducha narodu. Wajdelota przypomina też o wszystkich krzywdach, których Litwa doznała od Krzyżaków. Wpływa w ten sposób na litewskiego księcia Witolda, który spiskuje z zakonem przeciwko własnej ojczyźnie.
W utworze pojawia się też motyw Niemców. Krzyżacy zostają przedstawieni w negatywnym świetle. Wywołują wojny pod pozorem nawracania pogan, są chciwi i nagminnie łamią śluby zakonne. Gdy jednak Walter mści się na Krzyżakach, stwierdza że Niemcy również są ludźmi.
Aktualizacja: 2022-08-11 20:23:57.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.