Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, fot: Kurier Codzienny, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska określana jest bardzo często jako poetka krótkich form – za sprawą odpowiednio dobranych skojarzeń i pomysłów na utwór jest w stanie przedstawić w swojej poezji bardzo ważne prawdy dotyczące życia w sposób lekki i przystępny dla każdego odbiorcy. Była jedną z głównych przedstawicielek poezji kobiecej w dwudziestoleciu międzywojennym. Główną tematyką jej utworów jest miłość, ale również strata, cierpienie i diagnoza otaczającego świata. W utworze „Topielice” mieszczą się najważniejsze cechy twórczości poetki.
Spis treści
Utwór składa się z czterech strof – w każdym z nich wyróżnić można cztery wersy. Utwór posiada rymy w układzie abab.
Głównymi środkami stylistycznymi są epitety – pozwalają one na opisanie pejzażu, w którym spotkały się topielice. Wyróżnić należy również porównania oraz metafory, które przybliżają czytelnika do zrozumienia przesłania rozmowy pomiędzy topielicami. Wiersz jest opisem zdarzeń przedstawionym w bardzo krótkiej, precyzyjnej formie. Nie zawiera ani rozległych opisów, ani wyszukanych środków językowych – wszystko to ma na celu przede wszystkim podkreślenie myśli głównej utworu.
Rozmowa poetycka, którą odbywają topielice jest charakterystyczna dla poezji dwudziestolecia międzywojennego – pozbawionej schematycznej formy, nastawionej na eksperymentowanie ze słowem i poszukiwanie nowych rozwiązań.
Wiersz jest rozmową pomiędzy dwiema tytułowymi topielicami – kotką i młodą dziewczyną. Obie poniosły śmierć przez utopienie, spotkały się w wodach Sekwany. Jest to główna przestrzeń świata przedstawionego w utworze. Celowa skrótowość opisu zmierzać ma ku stopniowemu zrozumieniu przez odbiorcę przesłania utworu. Wiersz charakteryzuje się spokojnym, pełnym zadumy nastrojem. Opisywane okolice nie zostały przedstawione szczegółowo – do wyobraźni czytelnika trafić mają tylko najważniejsze szczegóły – rzeka, dwa mosty oraz ponura i ciemna atmosfera okalająca okolicę.
Kotka utonęła jako pierwsza. Opisywana jest jako przemokła i sina. Do mostu nad Sekwaną dopłynęła już jako martwa. Śmierć podkreślana jest w wierszu kilka razy – świadczy to o głównym zamyśle na przedstawienie opisywanej sytuacji i puenty utworu. Przepływając w okolicach kolejnego mostu, kotka spotkała się z drugą topielicą – młodą dziewczyną, która najprawdopodobniej poniosła śmierć przy drugim moście. Pierwsza strofa – w prostych i krótkich zdaniach – informuje czytelnika o okolicznościach tego spotkania. Druga strofa odnosi się do pejzażu otaczającego rozmawiające – z opisu domyślić się można, że panuje noc. Ciała oświetlane są przez portowe lampy. Jednak opis ten nie budzi przerażenia – zdumiewa swoim spokojem. Za sprawą oszczędnej formy poetyckiej nie przytłacza czytelnika rozległymi opisami.
Kluczem do zrozumienia przesłania utworu jest rozmowa obu topielic. Podobnie jak opisu krajobrazu przedstawione są one w oszczędnej formie. Nie są to rozbudowane dialogi, raczej krótka wymiana zdań. Każda z topielic przedstawia okoliczności swojej śmierci. Kotka została wrzucona do wody przez dzieci i to ona rozpoczyna rozmowę. Czytelnik nie dowiaduje się o przyczynie śmierci kotki – nie pojawia się informacja, dlaczego została wrzucona z mostu do rzeki przez dzieci, nie wiadomo nic o relacjach między nimi. Skrótowa forma zaprezentowania sytuacji jest celowym zabiegiem artystycznym. Kotka stara się dowiedzieć w jaki sposób w wodzie znalazła się młoda dziewczyna. Ta – w początkowo enigmatycznym sformułowaniu – odpowiada jej, że ją również wrzuciło do wody dziecko. Dziecko to charakteryzowane jest jako:
Choć tak bliskie, dalekie, bez siły,
w zimną falę rzuciło mnie dziecko.
W pierwszym momencie wyznanie to może budzić zdziwienie. O ile wrzucenie do wody kota – choć okrutne – jest możliwe do wyobrażenia, trudno podobnych okoliczności śmierci dopatrywać się w przypadku młodej kobiety. Ta – pozornie lekka – wymiana zdań mieści w sobie jednak bardzo duży ładunek emocji. To również jest zabiegiem celowym, stopniowo zbliżającym czytelnika do odkrycia pełnego przesłania utworu. Dopiero kolejny wers utworu pozwala na zrozumienie sytuacji:
Teraz we mnie odpływa jak w łodzi
Po tych słowach czytelnik może wywnioskować, że okoliczności śmierci młodej dziewczyny były skrajnie różne od okoliczności śmierci kotki. Zostały przedstawione przy pomocy metafory ciała człowieka jako łodzi. Kotka została wrzucona do wody przez dzieci, które miały w tym jakiś cel. Dziewczyna natomiast zdecydowała się na śmierć samobójczą – jako młoda kobieta w ciąży. Mieszcząca się w ostatniej strofie wymiana zdań pomiędzy topielicami odnosi się ściśle do oceny świata.
Kotka żałuje dziecka, mówiąc o tym, że nie zobaczy ono już świata, ani nie wyrośnie na ludzi. Młoda dziewczyna na każde ze słów kotki odpowiada „nie szkodzi” oraz „tym lepiej”. Przedstawia w ten sposób swoją ocenę świata i równocześnie odnosi się do losu kotki. Nie martwi jej to, że dziecko nie zobaczy świata, ponieważ na sama uważa świat za okrutny. Nie przejmuje się również tym, że dziecko nie wyrośnie na ludzi – ocenia bowiem ludzi bardzo negatywnie. W swoim przekonaniu odnosi się najpewniej nie tylko do losu kotki, którą wrzuciły do wody mali ludzie i za sprawą tego poniosła śmierć, ale również do swojego własnego losu. Choć czytelnik nie dowiaduje się z utworu niczego o życiu dziewczyny, może domyślić się, że ona również została okrutnie potraktowana przez świat i ludzi – dlatego też zdecydowała się skoczyć z mostu.
Wiersz jest oryginalną oceną świata – historia kotki i młodej dziewczyny, choć pozbawiona szczegółów i przedstawiona przy pomocy krótkiego dialogu – w bardzo dobitny sposób ukazuje najbardziej okrutną naturę człowieka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska w swoim krótkim wierszu przekazała ogrom prawdy o sposobie funkcjonowania świata. Choć wiersz wolny jest od brutalnych opisów, nie wykorzystuje wielu środków literackich ani rozległych charakterystyk, przemawia do czytelnika głównie za sprawą swojej prostoty. Pozwala na refleksję nad otaczającym światem i namysł nad najbardziej istotnymi wartościami w życiu człowieka.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:21:56.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.