Antoni Słonimski, fot: Archiwum Fotograficzne Władysława Miernickiego, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Utwór Antoniego Słonimskiego „Czarna wiosna” przedstawia obraz poezji po zakończeniu I Wojny Światowej. Odzyskanie niepodległości zmieniło nie tylko codzienne życie polskiego społeczeństwa, ale też twórczość literacką. Dzieło pełni rolę manifestu poety, który głosił tworzenie poezji niezaangażowanej politycznie.
Spis treści
Antoni Słonimski był polskim poetą, dramatopisarzem, prozaikiem i felietonistą pochodzenia żydowskiego. Należał do założycieli oraz członków kabaretu „Pod Picadorem” oraz grupy literackiej „Skamander”. Poeta od wczesnych lat młodości był związany z Polską Partią Socjalistyczną i popierał działalność Józefa Piłsudskiego. Jego poparcie zakończyło dopiero utworzenie Miejsca Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, które zaakceptował Piłsudski. Słonimski opowiadał się za ideą Polski tolerancyjnej i wielokulturowej, w której przestrzega się zasad wolności i równości.
W swojej twórczości poeta ukazywał negatywne skutki rozwoju totalitaryzmu i sprzeciwiał się narodowej demokracji oraz komunizmowi. Utwór „Czarna wiosna” powstał w 1919 roku, niedługo po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Ze względu na światopogląd, podmiot liryczny wiersza można utożsamiać z autorem. Utwór stanowi odrzucenie ideałów romantycznych. Po ponad stu latach niewoli, poezja patriotyczna przestaje być potrzebna, można skupić się na codziennym życiu.
Utwór jest dosyć długi, składa się z dwudziestu jeden strof. Większość z nich jest czterowersowa, ale pojawiają się również dwie strofy pięciowersowe. Różni się także ilość sylab w obrębie wersu. Pojawiają się rymy okalające i krzyżowe.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Obecne są więc czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki („nie będę płacił”, „mej pieśni”, „słyszę”, „Ojczyzna moja”). Osobą mówiąca jest polski poeta, który czuje się kosmopolitą, nie chce tworzyć wyłącznie po polsku. Podmiot liryczny kieruje swoje słowa do Poezji, pojawiają się apostrofy („Poezjo”). Oskarża ją o sprawowanie kontroli nad jego twórczością i narzucanie mu tematyki patriotycznej.
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Tytuł utworu jest oksymoronem, łączy w sobie radość z odzyskania niepodległości, którą symbolizuje wiosna oraz rozpacz, związaną z poniesioną ofiarą, którą oznacza czarny kolor. W wierszu pojawiają się liczne epitety („twardy grunt”, „chciwą żądzą”, „mętny szum”, „rytmiczne karby”, „dzikim dialekcie”, „zbędnych słów”). Przedmioty i zjawiska nabierają cech istot żywych, zastosowano ożywienia („z jękiem miasta się rozpękną”, „noce pijane”, „myśl moja rącza cwałuje, leci”, „srebro i zieleń tarza się w piasku”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, zastosowano metafory („com żył zawsze jeno echem”, „gra motyw, co strofy pęd hamuje wpół”, „chmurnych mękach wytężenia”, „spłoszyłem ruchem oto sto słoni, co z majestatem niosły lektyki”). Pojawiają się porównania („nad twoim trupem jako Marat”, „jak strofy wiersza, popchnę tłum”). Utwór jest emocjonalny, obecne są wykrzyknienia („Szaleję!”, „O, ze mną, ze mną, ciemna zgrajo!”, „Dosyć po polsku, dosyć pisałem!”, „Chcę dziś pisać po grecku!”). Pojawiają się anafory, większość wersów strofy dziesiątej rozpoczyna się od słów „chcę dziś pisać”.
Odzyskanie niepodległości było dla Polski powstaniem z popiołów. Poeta zestawił w tytule wiosnę - symbol odrodzenia oraz kolor czarny - oznaczający żałobę. Podmiot liryczny nie jest pewny swojej roli w nowej rzeczywistości. Czuje się obywatelem świata, nie chce dłużej pisać tylko w języku polskim, marzy, aby dotrzeć do odbiorców z najodleglejszych zakątków Ziemi. Zamierza przekazywać własne emocje i odczucia, nie ma już potrzeby walki, ponieważ ojczyzna jest bezpieczna.
Osoba mówiąca odrzuca romantyczne ideały. Przez wiele lat, poezja miała głównie motywować do przyjmowania postawy patriotycznej i poświęcenia w imię dobra ojczystego kraju. Podmiot liryczny bezpośrednio zwraca się do Poezji, którą obwinia o swoją obecną sytuację. Narzucała mu ona tematykę niepodległościową, utwory budziły dumę narodową, zagrzewały do walki. Idealizowano przeszłość Polski, nawiązywano do zwycięstw polskiego oręża. Ojczyzna jest wolna, poezja patriotyczna przestaje być więc potrzebna, nie posiada żadnej wartości.
Podmiot liryczny poświęcił wiele lat na nawoływanie narodu do działania, teraz jego słowa nie mają odbiorców, nikt ich nie słucha. Poeta postanawia więc „zrzucić z ramion płaszcz Konrada”. Jest to nawiązanie do trzeciej części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Jedno z najważniejszych dzieł polskiego romantyzmu traci więc znaczenie, przestaje być aktualne. Należy zmienić sposób myślenia, skupić się na teraźniejszości, a nie przeszłości.
Podmiot liryczny krytykuje XIX-wieczną poezję, która skupiała się na gloryfikacji cierpienia, a nie dodawaniu otuchy i energii uciemiężonym Polakom. Osoba mówiąca nie chce pozostać w przeszłości, widzi konieczność odbudowy ojczyzny i jej kultury. Wiersz jest wyrazem bezsilności poety, który nie może znaleźć słuchaczy. Podmiot liryczny angażował się w starania o uwolnienie Polski, a obecnie nie wie nawet, czy się do tego przyczynił.
Osoba mówiąca nie jest jednak zrezygnowana i zgorzkniała. Zdaje sobie sprawę, że stare koncepcje na temat poezji muszą odejść. Cieszy się z odzyskania niepodległości, z dumą mówi o swojej ojczyźnie. Zamierza tworzyć nową poezję, która nie będzie skupiać się na kwestiach politycznych. Społeczeństwo nie potrzebuje już pokrzepienia serc i patetycznych frazesów na temat Polski. Utwory powinny być pisane prostym językiem, bardziej zbliżonym do mowy potocznej. Poeta wyraża radykalne poglądy pacyfistyczne i humanistyczne. Pojawiają się jednak również ekspresyjne wizje katastroficzne. Wiosna nie niesie ze sobą jednoznacznej radości, poeta jest pełen buntu. Podmiot liryczny spodziewa się rewolucji wszystkich uciśnionych ludów, która opanuje cały świat.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:40:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.