Antoni Słonimski, fot: Archiwum Fotograficzne Władysława Miernickiego, Narodowe Archiwum Cyfrowe
Utwór Antoniego Słonimskiego „Żal” ukazuje uczucia człowieka, który stracił ukochaną osobę. Wspomnienia wywołują tytułowy żal za minionym szczęściem i powodują poczucie pustki. Poeta ukazuje kontrast między postrzeganiem świata przez człowieka zakochanego i samotnego.
Spis treści
Wiersz ma budowę regularną, składa się z pięciu czterowersowych strof. Został napisany ośmiozgłoskowcem. We wszystkich zwrotkach pojawiają się rymy krzyżowe.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („spotkałem”, „serce me”, „zrozumiałem”, „wróciły do mnie”).
Osoba mówiąca to mężczyzna, który stracił ukochaną kobietę i wspomina wspólnie spędzone chwile. Zwraca się do swojej byłej partnerki, w wierszu pojawiają się elementy liryki inwokacyjnej. W pierwszej strofie zastosowano apostrofę do adresatki utworu („Gdy cię spotkałem raz pierwszy”, „Zbyt długo mi w oczy patrzałaś”).
Warstwa stylistyczna wiersza jest rozbudowana. Obecne są liczne epitety („mokre kasztany”, „mokre płaty gałęzi”, „fiołkowy wzrok”, „zużyte słowa”, „prostych słów”, „króciutkim wyrazie”), metafory („serce me trzymał w uwięzi twój fiołkowy wzrok”, „dawno zużyte słowa wróciły do mnie znów”, „słowo „pachnieć” pachniało”, „tęsknota, słowo zużyte, otwarło mi swoją dal”) i porównanie („bez tak pachniał - jak bez”). Poeta zastosował też pleonazmy, wyrażenia w których jedna część wypowiedzi zawiera treść, występującą także w drugiej części „(bez tak pachniał - jak bez”, „łzy były pełne łez”).
Podmiot liryczny przeżył rozstanie z ukochaną kobietą. Nie ujawnia jaka była jego przyczyna, jednak z pewnością jest ono ostateczne. Osoba mówiąca wspomina pierwsze spotkanie z adresatką utworu. Była jesień, unosił się zapach mokrych od deszczu kasztanów. Ważną rolę w wierszu odgrywają wrażenia zmysłowe.
Gdy podmiot liryczny był z ukochaną, żył pełnią życia, czuł wszystko mocniej i bardziej prawdziwie. Przypomina sobie moment, gdy ukochana pierwszy raz spojrzała mu w oczy. Był zawstydzony i zmieszany, onieśmielała go jej uroda. Osoba mówiąca nie mogła oderwać wzroku od kobiety, miała wrażenie, że jej piękne spojrzenie odbiera wolność. Podmiot liryczny od razu się zakochał, nie wyobrażał sobie dalszego życia bez swojej wybranki.
W utworze kilka razy pojawia się przymiotnik „zużyty”. Symbolizuje to słowa i wartości, które już przeminęły i więcej nie wrócą. Po poznaniu kobiety, wszystko nabrało sensu. Podmiot liryczny odkrył prawdziwe znaczenie prostych słów, na które wcześniej nie zwracał uwagi. Być może wcześniej nie przeżył miłości albo spotkał go miłosny zawód i nie wierzył w potęgę ludzkich uczuć.
Osoba mówiąca czerpała z życia wszystko co najlepsze, miłość zmieniła jej postrzeganie rzeczywistości. Odbierała wszystkie bodźce mocniej, czuła prawdziwy zapach bzu, samo słowo „pachnieć” zdawało się roztaczać woń. Podmiot liryczny silniej przeżywał cierpienie, potrafił z całego serca się cieszyć, ale też płakać. Miłość nieuchronnie wiąże się z bólem, ale jest to cena, którą osoba mówiąca była w stanie zapłacić.
Po rozstaniu, podmiot liryczny popada w marazm i obojętność. Nie chłonie już świata wszystkimi zmysłami, nie przeżywa tak silnych emocji. Słowa i wartości znowu stają się „zużyte”, tracą swoje prawdziwe znaczenie. Podmiot liryczny stwierdza, że przeminęła już nawet tęsknota. Prawdopodobnie przyzwyczaił się do samotnej, pustej egzystencji, czasem tylko wspomina chwile, gdy życie wyglądało całkowicie inaczej.
Osoba mówiąca zastanawia się, co tak naprawdę oznacza tęsknota. W ostatniej strofie pojawia się tytułowe słowo „żal”. Jest to krótki wyraz, składa się z zaledwie trzech liter, a niesie za sobą wiele emocji i przeżyć. Poczucie żalu wiąże się z wieloma wspomnieniami, do których nie ma już powrotu i zmianami, niemożliwymi do odwrócenia. Osoba mówiąca żałuje, że miłość na zawsze przeminęła, ale musiała nauczyć się żyć w nowej rzeczywistości.
Aktualizacja: 2024-06-26 17:40:03.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.