„Psalm 51 (Zmiłuj się nade mną, Boże, w swojej łaskawości)” jest prośbą grzesznego człowieka o przebaczenie. Znany jest również pod łacińskim tytułem „Miserere”. Jest to nazwa pod którą utwór przyjął się w tradycji kościoła katolickiego.
Psalm pochodzi z „Księgi Psalmów”, wchodzącej w skład Starego Testamentu. Księga zawiera sto pięćdziesiąt utworów należących do poezji melicznej, przeznaczonej do śpiewania. Psalmy powstawały przez kilka wieków, ale większość z nich pochodzi z VI i V w. p.n.e.. Utwory zalicza się do ksiąg dydaktycznych i poetyckich, chociaż mają również cechy ksiąg mądrościowych.
Psalm jest wyjątkowym rodzajem poezji religijnej, ma formę modlitwy, przeznaczonej do śpiewania. Utwory są silnie zrytmizowane, dzielą się na wersety. Uważa się je za arcydzieło poezji biblijnej. Autorstwo większości psalmów przypisuje się Dawidowi, ale tworzyli je również Mojżesz czy Salomon. „Psalm 51” jest wykorzystywany podczas liturgii. Rozpoczyna obrzędy podczas liturgii w judaizmie. W kościele katolickim oraz kościołach wschodnich psalm śpiewa się podczas nabożeństw pokutnych i żałobnych.
„Psalm 51” został napisany przez Dawida. Utwór ma charakter przebłagalny i powstał, gdy Dawid ciężko zgrzeszył. Król Izraela zapragnął żony swojego żołnierza Uriasza - pięknej Batszeby. Dawid uwiódł ją, a gdy kobieta zaszła z nim w ciążę, król wysłał Uriasza na pewną śmierć, ustawiając go na pierwszym froncie podczas bitwy. Następnie Dawid poślubił Batszebę i miał z nią czterech synów, w tym Salomona, przyszłego króla. Psalm powstał w momencie, gdy w Izraelu pojawił się prorok Natan. Batszeba była już wtedy żoną Dawida. Natan opowiedział królowi historię o bogaczu i biedaku. Bogacz miał symbolizować Dawida, a biedak - Uriasza. Prorok przepowiedział królowi, że Bóg wybaczy mu jego grzechy, ale poniesie karę - umrze jego syn. Przepowiednia sprawdziła się, pierwszy syn Dawida i Batszeby zmarł.
W psalmach nie pojawia się podział na strofy, ale na dwuwersowe wersety. „Psalm 51” składa się z czterdziestu dwóch wersów. Nie pojawiają się rymy, różni się ilość sylab w obrębie wersu.
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca się do samego Boga. Osobę mówiącą można identyfikować z królem Dawidem, autorem psalmu. Pojawiają się liczne apostrofy do Boga („zmiłuj się nade mną, Boże”, „stwórz, o Boże, we mnie serce czyste”, „uwolnij mnie, Boże, mój Zbawco”, „moją ofiarą, Boże, duch skruszony”, „nie gardzisz, Boże, Panie”, „okaż Syjonowi łaskę”).
Język psalmu jest typowy dla stylu biblijnego. Pojawiają się inwersje („oczyść mnie z grzechu mojego”, „co złe jest przed Tobą”, „zrodzony jestem w przewinieniu”, „odwróć oblicze swe od moich grzechów”). Obecne są również archaizmy („nieprawość”, „pokrop mnie hizopem”, „całopaleń”). Podmiot liryczny przeżywa silne emocje, pojawiają się wykrzyknienia („Oczyść mnie z grzechu mojego!”, „Niech się radują kości, któreś skruszył!”, „Odbuduj mury Jeruzalem!”). W tekście zastosowano również epitety („ukrytej prawdzie”, „ducha niezwyciężonego”, „duchem ochoczym”, „sercem pokornym i skruszonym”).
Podmiot liryczny wie, że dopuścił się ciężkiego grzechu, ale w tekście nie ma żadnej wzmianki na temat romansu Dawida i Batszeby. Osoba mówiąca od początku psalmu zwraca się do Boga, który jest adresatem utworu. Podmiot liryczny ma do stwórcy prośbę, którą ma odwagę wyrazić, mimo swojego postępowania. Prosi o oczyszczenie z grzechów i nieprawości. Odwołuje się do boskiego miłosierdzia, łaskawości i nieograniczonej potęgi.
Podmiot liryczny przyznaje się do winy, jednak nie wymienia wszystkich swoich grzechów. Ma świadomość własnej słabości i grzeszności. Odwołuje się również do grzechu pierworodnego, którym człowiek jest napiętnowany od początku swojego istnienia. Ten grzech naznacza całą ludzką egzystencję, nie ma sposobu, aby się go pozbyć. Podmiot liryczny prosi Boga o ukazanie prawdy o samym sobie, co da mu mądrość, tak potrzebną do codziennego, cnotliwego życia.
Osoba mówiąca błaga stwórcę o oczyszczenie, które podniesie ją na duchu i pozwoli wyjść z grzechu. Podmiot liryczny wspomina o „pokropieniu hizopem”. Nawiązuje w ten sposób do, pojawiającego się wielokrotnie w Biblii, rytuału oczyszczenia związanego z aromatycznymi roślinami i ziołami, które splatano w wiązki, a następnie błogosławiono ludzi lub przedmioty.
Podmiot liryczny czuje się nieczysty z powodu czynów, których się dopuścił. Tylko nawrócenie i odpuszczenie grzechów zapewnią osobie mówiącej szczęście, wynikające z bliskości Boga. Zdaje sobie ona sprawę z boskiej potęgi, wie że stwórca może odpuścić jej wszystkie winy. Ma nadzieję, że Bóg nie odtrąci grzesznego człowieka, ale da mu szansę na poprawę.
Podmiot liryczny chce głosić słowo boże, opowiadać innym o dobroci stwórcy. Wie jakie ofiary najbardziej ceni sobie Bóg. Daje mu swoje posłuszne, skruszone serce, które cieszy stwórcę bardziej niż ofiary ze zwierząt. Pod koniec psalmu podmiot liryczny przestaje wypowiadać się tylko w swoim imieniu. Prosi o oczyszczenie z grzechów całego Syjonu, czyli ludu izraelskiego. Psalm jest szczerą wypowiedzią grzesznego człowieka, który wciąż wierzy w boże miłosierdzie i przebaczenie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.