Leopold Staff należał do drugiego pokolenia poetów młodopolskich. Jego twórczość charakteryzowała się silnym zainteresowaniem autora filozofią franciszkańską, był również neoklasycystą. W jego twórczości z trudem odnaleźć można poezję narodową – często natomiast skłaniał się ku opisom majestatu przyrody – jak w przypadku utworu „Niebo w nocy”.
Opis natury w twórczości poetów młodopolskich występował bardzo często. Naczelne miejsce zajmowały Tatry, które inspirowały wielu autorów. Przyroda w Młodej Polskie była kojarzona z potęgą, czymś tajemniczym, niezrozumiałym, ulotnym i nieokiełznanym. Bardzo często symbolizowała też cykl życia – za sprawą pór roku autorzy opisywali prawa, jakie rządzą światem. Fascynacja naturą związana była nierozerwalnie z fascynacją ludem chłopskim, zwaną ludomanią. Twórcy Młodej Polski byli bardzo zainteresowani folklorem oraz życiem zgodnym z naturą. Z tego powodu szczegółowo opisywali nie tylko zwyczaje i codzienną pracę chłopów, ale również ich stroje czy wystrój wnętrz.
Jedną z fascynacji młodopolskiego poety było zainteresowanie naukami głoszonymi przez świętego Franciszka. W swojej poezji często podejmował się refleksji nad naturą, która zmierzała ku uchwyceniu przejawów bożej działalności w świecie. Bardzo często zwracał uwagę na bezpośrednią obecność Boga w naturze – w ten sposób opisy przyrody nabierały większego, metafizycznego wymiaru.
Utwór Leopolda Staffa jest wierszem składającym się z sześciu wersów. Utwór nie posiada rymów. Środkami stylistycznymi, które można zauważyć w utworze, są epitety („noc czarna”, „srebrna noc”) mające za zadanie nadać opisowi plastyczności.
W wierszu odnaleźć można również pytanie retoryczne, które pogłębiać ma zadumę nad otaczającym światem. Utwór kończy się puentą – swego rodzaju podsumowaniem poczynionych obserwacji. „Niebo w nocy” należy do liryki opisowej. Podmiot liryczny nie ujawnia się, czytelnik ma więc do czynienia z trzecioosobowym opisem świata.
Utwór rozpoczyna się od wersu, który zawiera wyłącznie epitety:
Noc czarna, srebrna noc.
Funkcją pierwszego wersu jest określenie tematyki wiersza i wprowadzenie czytelnika w przestrzeń właściwych odniesień wizualnych. Epitet „czarna noc” wynika przede wszystkim z cech specyficznych dla tej pory dnia. „Srebrna noc” natomiast przywołuje skojarzenia z księżycem, który oświetla ciemność i sprawia, że dostrzegalna staje się srebrna poświata. W kolejnych wersach opisany został o wiele mniej dosłowny wymiar nocy:
Świat nieskończony
W czasie i przestrzeni.
Te dwa wersy wskazują, że noc jest dla osoby mówiącej w utworze bardzo ważna również pod względem refleksji nad otaczającym światem. Czytelnik może domyślać się, że obserwacja nieba nocnego wyzwala w piszącym wiele przemyśleń. Zastanawia się on nad wielkością świata, by następnie określić go jako nieskończony. Rozmyśla również nad kategorią czasu i przestrzeni, a więc zagadnieniami, które wykraczają poza codzienną, spontaniczną refleksję. Kolejne wersy potęgują skojarzenie nocy z czymś niezrozumiałym dla człowieka:
Pośrodku droga mleczna.
Któż to po niej przechodzi?
Pytanie retoryczne naprowadza uwagę czytelnika na jedną z głównych cech poezji Leopolda Staffa, a więc dopatrywania się w naturze boskiej ingerencji. Osoba mówiąca w wierszu, przyglądając się nocnemu niebu, zwraca uwagę nie tylko na te czynniki, które związane są ze zrozumiałymi dla człowieka zagadnieniami fizycznymi, ale również na te, które są dla ludzi niezrozumiałe. Pytanie dotyczące tego, kto chodzi po Drodze Mlecznej, mogą wydawać się nieco przesadne i infantylne – zawierają w sobie jednak duże pokłady refleksji egzystencjalnej. Stanowią też specyficzną grę słów – jeżeli droga mleczna określona została „drogą” wiązać może się z pewną trasą, która powstała właśnie po to, by można było po niej spacerować.
Tym samym rozważania zawarte w utworze swobodnie balansują pomiędzy głębokimi przemyśleniami a pogodną refleksją dotyczącą świata. Znamionują również dużą dociekliwość podmiotu lirycznego. Znajduje on czas nie tylko na to, by spokojnie przyglądać się nocnemu niebu, ale również na to, by rozważać istotę funkcjonowania świata przyrody. Mimo tych rozbudowanych refleksji wiersz jest wyjątkowo krótki. Kończy się również w sposób niespodziewany:
To przechodzi ludzkie pojęcie.
Wers ten, żartobliwy w swoim tonie, oznaczać może odrzucenie dalszych refleksji nad sposobami istnienia świata. Być może podmiot liryczny przytłoczony wagą rozmyślań zdecydował się przerwać je w sposób nagły. Nie zmienia to faktu, że najważniejsze refleksje dotyczące możliwości związanych z funkcjonowaniem świata zostały w utworze wyartykułowane.
Wiersz Leopolda Staffa „Niebo w nocy” wpisuje się w główne cechy jego poezji. Uwidocznione zostały w nim nie tylko głębokie zainteresowania naturą, ale również skłonność do przemyśleń o wymiarze transcendentnym. Dzięki temu pozornie krótki utwór posiada ogromne pokłady ukrytych sensów, wykraczających poza codzienne refleksje.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.