Psalm 91 – interpretacja

Autorką interpretacji jest: Paulina Słoma.

Jan Kochanowski bez wątpienia jest jednym z najwybitniejszych poetów renesansu. W jego twórczości odnaleźć możemy liczne fraszki, treny, pieśni oraz psalmy. Poeta wzorował się w swoich dziełach na twórcach antycznych, nie stronił również od tematyki ściśle związanej z dziedzictwem kultury judeochrześcijańskiej - dzięki temu zapamiętany został jako wszechstronny artysta, wzór renesansowego humanisty.

  • „Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego
  • Definicja psalmu
  • Psalm 91 – budowa
  • Psalm 91 – interpretacja i znaczenie
  • „Psałterz Dawidów” Jana Kochanowskiego

    Jan Kochanowski nie był pierwszą postacią, która tłumaczyła psalmy na język polski. Wcześniejsze wersje – jak np. psałterz stworzony dla św. Kingi czy Psałterz Królowej Jadwigi (zwany psałterzem floriańskim, dziełem pięknie zdobionym i do dziś budzącym podziw) - wykonywane były bardzo pieczołowicie już od XIII wieku.

    Edycja przekładu w wykonaniu Jana Kochanowskiego ukazała się w Drukarni Łazarzowej w roku 1579 roku. Wydanie poprzedzone zostało dedykacją dla Piotra Myszkowskiego, biskupa Krakowskiego. Kochanowski uważał przekład psalmów za jedno ze swoich najwybitniejszych osiągnięć.

    Definicja psalmu

    Psalm to pieśń modlitewna, liryczna, skierowana do Boga i wychwalająca jego potęgę. W Starym Testamencie znajduje się Księga Psalmów – stworzenie większości z nich przypisuje się królowi Dawidowi, a ich liczba wynosi 150. Psalmy biblijne stanowią wzór dla późniejszych wersji; głównie za sprawą swojej wyszukanej, lirycznej formy stanowią źródło uniwersalnych mądrości życiowych i czytywane mogą być poza kontekstem biblijnym, jako przykład doskonałej literatury.

    Psalm 91 – budowa

    Jest to wiersz stychiczny, średniówka występuje w nim po piątej sylabie. Składa się z dziewięciu strof, każda z nich po cztery wersy. Rymy obecne w utworze to rymy parzyste, żeńskie i zewnętrzne, gramatyczne („przygoda”, „szkoda”) oraz dokładne („pilnować”-„piastować”, „drogą”-„nogą”). Utwór przepełniony jest środkami stylistycznymi, które potęgują bogactwo artystyczne wiersza. Wśród nich wyróżnić możemy:

    • Apostrofę: „Słuchaj, co mówi Pan”
    • Przerzutnię:

    Mam obrońcę Boga,
    Nie będzie u mnie straszna żadna trwoga.
    Tyś nadzieja moja,
    Iż Bóg nawysszy jest ucieczka twoja

    • Liczne archaizmy: „nawysszy”, „ulężysz”, „szedziwych”
    • wykrzyknienie („I miej życzliwości!”)
    • epitety („miecz nieuchronny”, dzień biały)
    • anaforę:

    Stąd wedla ciebie tysiąc głów polezę,
    Stąd drugi tysiąc; ciebie nie dosięże

    Ponieważ psalmy są utworami biblijnymi, z łatwością odnaleźć można w utworze również alegorie, których znaczenie posiada swoje trwałe miejsce w kulturze. W Psalmie 91 jest to lew, czyli alegoria majestatu, potęgi i władzy. Pojawienie się symbolu zła i szatana, czyli smoka, w utworze, podkreśla dodatkowo moc, którą zapewnia człowiekowi Bóg:

    Na lwa srogiego bez obrazy wsiędziesz
    I na ogromnym smoku jeździć będziesz.

    Psalm 91 – interpretacja i znaczenie

    Tematyka Psalmu 91 opiera się na wysławianiu boskiej potęgi oraz opieki, którą Stwórca obdarza człowieka. Treść utworu podzielić można na dwie części – pierwsza z nich jest opisem życia, które przebiega pod boską opatrznością. Człowiek, który powierzy swoje życie Bogu może liczyć na to, że uchroniony zostanie od niebezpieczeństw dnia codziennego („Ciebie on z łowczych obierzy wyzuje”), niespodziewanej śmierci („Na żadną trwogę ani dbaj na strzały”) czy groźnych chorób („I w zaraźliwym powietrzu ratuje”), a pod koniec życia może liczyć na zbawienie i miejsce w raju („W cieniu swych skrzydeł zachowa cię wiecznie”).

    Druga część utworu skomponowana została w sposób, który przywołuje na myśl cytowanie słów samego Boga. Zabieg taki możliwy jest dzięki zastosowaniu wzmianki „Iżeś rzekł Pan” oraz wprowadzeniu cudzysłowu. Z tych partii tekstu możemy dowiedzieć się, że boska opatrzność czuwa nad człowiekiem w każdej godzinie jego życia:

    Aniołom swoim każe cię pilnować,
    Gdziekolwiek stąpisz, którzy cię piastować
    Na ręku będą, abyś idąc drogą
    Na ostry krzemień nie ugodził nogą.

    Utwór kończy się słowami, w których Bóg zapewnia człowieka, że jeżeli ten będzie postępował zgodnie z jego wolą, może liczyć na wsparcie, pamięć o nim i ciągłą pomoc w trudach codziennego życia. Bóg – w słowach psalmu – zapewnia tym samym, że nigdy nie odtrąci ludzi, którzy postępują zgodnie z jego wolą:

    Głos jego u mnie nie będzie wzgardzony,
    Ja z nim w przygodzie; ode mnie obrony
    Niech pewien będzie, pewien i zacności,
    I lat szedziwych, i mej życzliwości!

    Bóg jako opiekun człowieka to częsta rola jaką Stwórca przyjmuje w psalmach. Wszystkim osobom wierzącym w niego, tym, którzy żyją zgodnie z jego zasadami, ofiaruje całą swoją uwagę i wykorzystuje potęgę w celu ochrony swoich podopiecznych. Ze względu na nieograniczone możliwości zachęca on do tego, by dzielić się z nim swoimi potrzebami - jest bowiem w stanie nie tylko zapewnić bezpieczeństwo, ale również pocieszyć i wskazać właściwą drogę. W Psalmie 91 uwidoczniona została również siła boskiego wybaczenia. W wersach:

    Iżeś rzekł Panu: "Tyś nadzieja moja",
    Iż Bóg nawysszy jest ucieczka twoja

    Bóg przedstawia siebie jako ucieczkę człowieka od zmartwień i trwogi. Tytułuje on człowieka swoją nadzieją - a więc istotą przez niego stworzoną i powołaną do życia, w której upatruje wielkich nadziei. Potęga boskiego stworzenia, również jako kreatora świata, jest częstym tematem twórczości Kochanowskiego - jednym z najpopularniejszych tego typu utworów jest hymn "Czego chcesz od nas, Panie", w którym podmiot liryczny dziwi się pięknu stworzonego świata i wychwala Boga - Stwórcę ładu natury. Podobną postawę w twórczości renesansowej można określić mianem humanizmu renesansowego, czyli poglądu zmierzającego do pogodzenia zasad renesansowej harmonii z ideą boskiego stworzenia. W sztuce wyrazem tego rodzaju rozmyślań są liczne przedstawienia wizerunku Boga-architekta, dzierżącego cyrkiel i precyzyjnie projektującego swoje dzieło.


    Przeczytaj także: Psalm 13 interpretacja

    Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.

    Ostatnia aktualizacja: 2022-08-11 20:23:11