Jan Kochanowski, Józef Buchbinder, 1884
Jan Kochanowski, główny reprezentant poezji renesansowej, zasłynął przede wszystkim jako twórca oryginalnych trenów, pieśni oraz fraszek. Jednym z jego najpoważniejszych przedsięwzięć pisarskich było również tłumaczenie psalmów. Pochodzące z Biblii utwory dzięki zdolnościom poety uzyskały tym samym dodatkowe walory artystyczne.
Spis treści
Psalm jest to pieśń modlitewna o charakterze dziękczynnym, błagalnym lub pochwalnym. Charakteryzuje ją podniosły, liryczny charakter. Adresatem psalmów jest Bóg, a wznoszone do niego podziękowania lub prośby przyjmują charakter pieśni religijnej.
Psalm 13 składa się w większości z przerzutni – dzięki temu zabiegowi możliwe jest pełniejsze liryczne przedstawienie problematyki utworu:
Rozświeć moje ciemności swym nieogarnionym
Światłem, abych nie zasnął snem nieprzebudzonym;
Wiele z elementów psalmu zawiera sformułowania trwale obecne na kartach Biblii – ze względu na fakt, że utwory są tłumaczeniem jakiego podjął się Kochanowski, stanowić mają jak najwierniejsze odwzorowanie oryginalnych treści.
Psalm rozpoczyna się od apostrofy, czyli bezpośredniego zwrotu do adresata, skierowanej do Boga („Ojcze dobrotliwy”, „Boże niezmierzony”). Wielość epitetów, którą czytelnik może wyróżnić z treści psalmu („człowiek zazdrościwy”, „nieogarnionym światłem”, „snem nieprzebudzonym”) stanowią o wartości artystycznej psalmu. Zastosowane liczne pytania retoryczne, które podmiot zadaje Bogu u początku utworu, dopełniają warstwy stylistycznej wiersza. W Psalmie 13 odnaleźć można również charakterystyczną peryfrazę: "("abych nie zasnął snem nieprzebudzonym"). Peryfraza jest to figura stylistyczna, która pozwala na opisanie jednego słowa przy pomocy nieco dłuższego opisu - "sen nieprzebudzony" jest właśnie takim sposobem ekspresji językowej, która podkreśla znaczenie - w tym przypadku biblijne - wiecznego snu, a więc śmierci.
Psalm 13 jest psalmem błagalno-pochwalnym. Podmiot liryczny prosi w nim Boga o wsparcie w najtrudniejszych chwilach i deklaruje swoją szczerą wiarę. Pierwsza strofa składa się z pytań, jakie osoba mówiąca zadaje Bogu:
Dokąd mię chcesz zapomnieć? Dokąd świętą swoje
Twarz przede mną kryć będziesz? Dokąd duszę moje
Frasunki trapić będą, Ojcze dobrotliwy?
Dokąd mię deptać będzie człowiek zazdrościwy?
Podmiot liryczny wyraża w nim swoje cierpienie – pyta Boga o to, czy został przez niego zapomniany oraz o to, przez jak długi czas Stwórca zostanie przed nim ukryty. W kolejnych wersach opowiada Bogu o swoich największych zmartwieniach – pyta go, ile jeszcze będą one trwały i jak długo ludzie mu nieprzychylni będą traktowali go w sposób pogardliwy. Po lekturze pierwszej strofy czytelnik może domyślić się, że podmiotem lirycznym jest człowiek samotny, obciążony przez swoje problemy i narażony na złe traktowanie przez innych ludzi.
W następnej strofie podmiot liryczny przedstawia swoją główną prośbę – błaga Boga, by ten wysłuchał jego próśb i pomógł mu w cierpieniu:
Chciej na mię kiedy wejźrzeć, chciej uprzejme moje
Prośby, o wieczny Panie, przyjąć w uszy swoje!
W ten sposób psalm przyjmuje charakter modlitwy. Dzięki bezpośrednim zwrotom do odbiorcy swoich próśb podmiot liryczny może w pełni zaprezentować mu swoją sytuację życiową. W strofie trzeciej znajduje się bardzo wiele środków językowych, za sprawą których podmiot liryczny wychwala Boga:
Rozświeć moje ciemności swym nieogarnionym
Światłem, abych nie zasnął snem nieprzebudzonym;
Niechaj tej ze mnie nie ma nieprzyjaciel chluby,
Aby miał rzec: "Jam go zstarł i przywiódł do zguby."
Prosi Boga, by ten oświetlał mu drogę swoją potęgą wśród życiowych przeciwności oraz by poprowadził go do życia wiecznego. „Sen nieprzebudzony” w psalmie oznacza wieczną śmierć bez możliwości zmartwychwstania. Jest to bezpośrednie odniesienie do zbawienia, które Kochanowski zaczerpnął z religii chrześcijańskiej. Podmiot liryczny, o którym czytelnik dowiaduje się, że cierpi wiele nieprzyjemności ze strony innych ludzi, błaga Boga również o to, by ci, którzy źle życzą osobie modlącej się, nigdy nie byli przekonani, że to przez ich działania osobę tę spotykały nieprzyjemności. Podmiot liryczny prosi Boga, by nie czuli oni dumy ze wszystkich złych działań, które wykonali przeciwko niemu.
Pierwszy wers ostatniej strofy również zaczyna się od wskazania na nieprzyjemności, jakie spotykają osobę mówiącą od innych osób. W wersie: „Upad mój wielka rozkosz przeciwnikom moim” wyraźnie sygnalizuje, że wszystkie jego potknięcia będą dla jego przyjaciół przyjemnością.
W ostatnich trzech wersach psalmu podmiot liryczny zawierza swoje życie potędze boskiej oraz wyraża do Boga pełne zaufanie:
Ale ja, Panie, ufam w miłosierdziu Twoim,
Ze mię Ty nie opuścisz, a ja w głośne strony
Będę imię Twe sławił, Boże niezmierzony!
Obiecuje Bogu, że jeżeli ten wybawi go od zmartwień dnia codziennego i złych ludzi, będzie rozgłaszał jego potęgę na całym świecie.
Błagalno-pochwalny psalm 13 niesie za sobą historię człowieka zniszczonego przez jego nieprzyjaciół. Samotny i pozbawiony nadziei zwraca się do Boga, któremu wierzy, że ten jest w stanie naprawić zły los.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:53:20.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.