Bolesław Leśmian, fot: autor nieznany, Współcześni Pisarze Polscy - Serja I, polona.pl
Wiersz Bolesława Leśmiana „Poeta” został opublikowany w zbiorze „Napój cienisty” w 1936 roku. Porusza on kwestię roli poety w społeczeństwie i znaczenia sztuki. Autor przedstawił przepaść, która często dzieli życie duchowe i zwyczajną codzienność, pełną przyziemnych problemów.
Spis treści
Zbiór „Napój cienisty” jest wyrazem dojrzałego światopoglądu Leśmiana. Poeta odszedł częściowo od fascynacji naturą i folklorem, w jego twórczości zaczęły dominować przemyślenia metafizyczne. Większość utworów ma wymowę pesymistyczną, przedstawia najtrudniejsze części ludzkiej egzystencji. Poeta skupił się na tematyce śmierci i religii, relacji człowieka z Bogiem. Stwórca nie był przedstawiany jako wszechmocny władca, ale raczej stwórca obserwujący świat, który dzięki niemu powstał.
Motyw Boga i jego wpływu na życie człowieka pojawia się też w utworze „Poeta”, gdzie działania bohatera lirycznego wywołują jednocześnie szczęście i zaniepokojenie Boga, który jednak nie interweniuje, a jedynie obserwuje wydarzenia. Poeta, przedstawiony w utworze, jest ukazany stereotypowo. Żyje tylko swoją sztuką, nie zważa na dobra materialne, a nawet nie jest w stanie zapewnić bytu swojej rodzinie.
Trudno utożsamiać tytułowego poetę z Leśmianem, który prowadził uporządkowane życie notariusza. Utwór można więc odczytywać jako satyrę na oderwanych od rzeczywistości artystów. Bardziej prawdopodobna jest jednak druga interpretacja. Być może Leśmian zazdrościł artystom wiodącym ubogie, ale beztroskie życie, dlatego uczynił jednego z nich bohaterem swojego wiersza. Dzieło przypomina poezję tworzoną przez romantyków i modernistów, którzy przedstawiali poetę jako kreatora rzeczywistości.
Wiersz ma budowę nieregularną, składa się z dwóch strof o różnej długości. Pierwsza zwrotka liczy trzydzieści dwa wersy, a druga - dziesięć. Utwór został napisany trzynastozgłoskowcem. Wiersz jest bardzo rytmiczny, dzięki zastosowaniu rymów żeńskich parzystych (aabb). Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana, co jest typowe dla twórczości Leśmiana. W wierszu obecne są elementy dialogu, ze względu na obecność kilku bohaterów lirycznych. Ważną rolę odgrywa interpunkcja, pojawiają się liczne myślniki, które stanowią niedokończoną myśl podmiotu lirycznego i skłaniają do refleksji.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny jest obserwatorem wydarzeń. Pojawia się trzech bohaterów lirycznych - tytułowy poeta, jego żona oraz Bóg.
Utwór jest silnie nacechowany emocjonalnie, zastosowano wykrzyknienia („Z drogi!”, „Baczność!”, „Mrzemy z głodu bez jutra, a ty nie wiesz o tem!”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, pojawiają się metafory („zaroiło się w sadach od łez tęczowych”, „prawem snu przywłaszcza”, „on słowa nawleka na sznur rytmu”, „chętnie łowi treść, w której łzy prawdziwe płoną”, „Bóg, wsparty wędrownie o srebrzystą krawędź obłoku”). Obecne są również porównania („co się wzburzył skrzydłami, jak łabędź”). W utworze pojawiają się też kolokwializmy („niebieski wycieruch”, „włóczą i łajdaczą”). Zastosowano neologizmy, często spotykane w twórczości Leśmiana („świetniejąc”, „nieokreślność”, „niepochwytność”). Opis jest plastyczny, dzięki obecności licznych epitetów („łez tęczowych”, „listem miłosnym”, „dzień biały”, „zachłanną radością”, „wiersz śpiewny”, „srebrzystą krawędź”).
Tytułowy poeta, będący głównym bohaterem utworu, przeżywa wewnętrzne rozdarcie. Poezja jest sensem jego egzystencji, odgrywa w niej najważniejszą rolę. Poeta uwielbia obserwować przyrodę, zjawiska natury i zwierzęta, które zapewniają mu inspirację. Zachwyca go rosa, pokrywająca trawę w sadzie, podziwia letni wiatr.
Poeta zostaje nazwany „niebieskim wycieruchem”, należy raczej do niebios niż ziemi i wciąż buja w obłokach. Przywłaszcza sobie wszystko co najlepsze na świecie, opisując to w swoich utworach. Poeta jest człowiekiem szczęśliwym, nie zważa na pieniądze, bez powodu uśmiecha się do roślin i zwierząt. W otoczeniu uchodzi za dziwaka i ekscentryka, ale nie zamierza zmieniać swojego postępowania.
Oprócz świata duchowego, istnieje jednak też świat materialny, w którym poeta się nie odnajduje. W utworze pojawia się żona artysty, która boi się przeszkadzać mu w pracy, bo wie jakie znaczenie w jego życiu odgrywa poezja. Kobieta musi jednak zabrać głos, bo przez ciągłe marzenia i brak zaradności poety, ona i ich córki przymierają głodem. Okazuje się, że poeta jest świadomy tej sytuacji od dłuższego czasu. Mężczyzna nie podejmuje jednak żadnych kroków, aby zapewnić dostatnie życie rodzinie. Zaczyna tworzyć kolejny wiersz, zainspirowany rozpaczą rodziny i jego samego. Czuje się winny, wykorzystuje jednak tę sytuację, aby tworzyć poezję, pełną prawdziwych emocji i wykazać się kunsztem artystycznym.
W drugiej strofie utworu pojawia się Bóg. Obserwuje poczynania poety, jego niechęć do pracy zarobkowej i nieustanną pogoń za marzeniami. Stwórca widzi w jakich warunkach muszą żyć żona i dzieci mężczyzny, w ich domu panuje głód i bieda. Bóg, z jednej strony, uśmiecha się do poety, ponieważ docenia jego zdolności i podziwia twórczość. Stwórca jest jednak również przejęty nieodpowiedzialnością mężczyzny i grozi mu pięścią, za złe decyzje czeka go kara.
Podmiot liryczny krytykuje niefrasobliwych artystów, którzy nie są w stanie zadbać o własną rodzinę. Dostrzega jednak również ich zalety, poeci są wrażliwi na piękno przyrody, potrafią czerpać z niej inspirację. Leśmian ukazuje w utworze trudności, związane z poświęceniem życia sztuce. Poeta powinien potrafić dzielić swoje życie między sztukę i sprawy przyziemne.
Aktualizacja: 2024-06-27 19:00:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.