Bolesław Leśmian, fot: autor nieznany, Współcześni Pisarze Polscy - Serja I, polona.pl
Wiersz Bolesława Leśmiana „Szewczyk” został opublikowany w 1920 roku jako część tomu „Łąka”. Opowiada o losach ubogiego szewca, który nie ustaje w próbach uszycia butów dla samego Boga. Poeta sławi w utworze działanie na miarę swoich możliwości, gloryfikuje wytrwałość najuboższych warstw społecznych, które nie poddają się bezczynności, mimo biedy i poczucia beznadziei.
Spis treści
Zbiór „Łąka” był pierwszym tomem Leśmiana, opublikowanym w epoce dwudziestolecia międzywojennego. Zawarte w nim utwory, przypominały swoją tematyką i stylistyką poezję młodopolską, dlatego nie wpisały się w panujące w literaturze trendy. Tomik został jednak pozytywnie przyjęty przez krytykę.
Leśmian inspirował się ludowością, czego przykładem jest utwór „Szewczyk”, którego bohaterem uczynił prostego, ubogiego szewca. Zbiór skupia się wokół tematyki istnienia człowieka, poszukiwania sensu jego egzystencji. Poeta porusza w nim także kwestie religijne, snuje rozważania na temat więzi ludzi z Bogiem. W wierszach tomu widoczna jest też silna fascynacja naturą, na co wskazuje już tytuł zbioru. Elementy przyrody odgrywają ważną rolę również w utworze „Szewczyk”, gdzie Bóg jest przedstawiony jako władca wszelkiego stworzenia.
Wiersz ma budowę regularną, chociaż wyróżnia się na tle twórczości Leśmiana. Składa się z trzech ośmiowersowych strof, został napisany dziewięciozgłoskowcem. Nietypowa jest jednak obecność refrenu, który powtarza się po każdej zwrotce i podkreśla najważniejsze przesłanie utworu. Refren składa się z czterech wersów, których liczba sylab naprzemiennie wynosi sześć oraz siedem. W wierszu pojawiają się rymy okalające (abba) oraz krzyżowe (abab). Mimo zróżnicowanego rytmu, utwór jest melodyjny i przypomina pieśń.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność w drugiej strofie. Obecne są więc czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednie zaimki („mej dłoni”, „dałeś mi”, „nie mogę”). Podmiot liryczny jest tytułowym szewcem. Zwraca się on do czytelników, próbując nakłonić ich do działania („więc szyjmy”, „więc żyjmy”).
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Ważną rolę w wierszu odgrywa interpunkcja, pojawiają się liczne kropki kończące myśl i przecinki dzielące długie refleksje na części, dzięki czemu utwór jest bardziej zrozumiały. Wypowiedź podmiotu lirycznego jest bardzo emocjonalna, zastosowano liczne wykrzyknienia („Co mu na imię - Nieobjęty!”, „Wśród takiej srebrnej nocy!”, „Więc żyjmy aż po kres mogiły!”). Wiersz posiada cechy liryki inwokacyjnej, pojawiają się apostrofy do Boga („Boże obłoków, Boże rosy”, „Dałeś mi, Boże, kęs istnienia”). Opis jest plastyczny, dzięki zastosowaniu epitetów („obłędny szewczyk”, „błogosławiony trud”, „twórczej mocy”, „srebrnej nocy”). W utworze obecne są metafory („sierp księżyca, zatkwiony ostrzem w czub komina”, „stóp nie ranił o błękity”, „w chmur powodzi”, „kęs istnienia”, „wpośród nędzy cienia”). Przedmioty nabierają cech ludzkich, zastosowano personifikacje („latarnia się na palcach wspina”). W utworze pojawiają się też, charakterystyczne dla twórczości Leśmiana, neologizmy („daleczeje”).
Sytuacja liryczna ma miejsce nocą. Kulawy szewc nie ustaje w wysiłkach, aby stworzyć buty dla Boga. Praca całkowicie go pochłania, nie robi sobie nawet przerwy na sen ani posiłek. Nie zamierza odpoczywać, dopóki nie zdoła uszyć obuwia dla stwórcy.
Poeta docenia zalety szewca, pochwala jego pracowitość, wytrwałość w realizacji celu oraz talent do rzemiosła, które wykonuje. W tytule utworu autor posłużył się zdrobnieniem „szewczyk”, co wyraża tkliwy, wręcz opiekuńczy stosunek do bohatera. Ukazuje to również niewielkie znaczenie jego istnienia, w porównaniu z całym światem i boską potęgą. Nie jest to jednak dla szewca obraźliwe, zdaje on sobie sprawę z roli, którą przyszło mu odegrać. Zamierza skupić się całkowicie na szyciu butów, ponieważ tylko to potrafi, a rzemiosło jest jego przeznaczeniem, które akceptuje.
Podmiot liryczny bezpośrednio zwraca się do Boga. Prosi go o pomoc w wykonaniu butów. Boi się, że zabraknie mu pomysłowości lub siły, aby dobrze wypełnić swoją rolę. Szewc chce, żeby jego dzieło zostało docenione w niebiosach, buty nie mogą być dla Boga źródłem wstydu.
Podmiot liryczny postrzega świat w prosty i uporządkowany sposób. Czuje żal, ponieważ otrzymał od stwórcy największy dar - życie, a w zamian może dać tylko obuwie. Szycie jest dla szewca równoznaczne z istnieniem, jest to jedyny cel jego egzystencji. Nie wywołuje to u niego rozgoryczenia, zamierza skupić się na swoim rzemiośle, zamiast rozmyślać o kwestiach, które nie są mu przeznaczone. Jego zdaniem jedynym zadaniem człowieka jest po prostu żyć, dopóki nie nadejdzie śmierć.
Utwór stanowi pochwałę życia i zachęca czytelnika do działania. Należy być ambitnym, znaleźć swoją pasję i całkowicie się jej poświęcić. Podmiot liryczny zachęca do stawiania sobie wymagających celów, ponieważ one nadają ludzkiej egzystencji sens.
Aktualizacja: 2024-06-27 19:00:58.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.