Franciszek Kniaźnin, autor nieznany
Utwór Franciszka Kniaźnina „Dwie lipy” wpisuje się w nurt poezji sentymentalnej. Obraz dwóch lip przeplata się z historią nieszczęśliwej miłości Koryla i Izmeny. Natura stanowi tło dla uczuć między dwojgiem zakochanych.
Spis treści
Wiersz należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny jest świadkiem opisywanych przez siebie wydarzeń. Emocjonalnie podchodzi do sytuacji bohaterów lirycznych, Koryla i Izmeny, jest pełen współczucia dla ich nieszczęścia. Utwór ma budowę regularną, składa się z trzech czterowersowych strof. Poeta zastosował rymy krzyżowe (abab).
Wiersz należy do poezji sentymentalnej, która zdobyła w Polsce popularność w epoce oświecenia. Sentymentalizm był odpowiedzią na kryzys racjonalistycznego światopoglądu. Rozpoczął przeciwstawianie uczucia rozumowi w literaturze, co stanowiło zapowiedź nadchodzącego romantyzmu. Sentymentalizm głosił powrót człowieka do przyrody, propagował prostotę i naturalność, zagubione w toku rozwoju cywilizacyjnego. Postęp techniki i ukształtowanie sztywnych norm społecznych unieszczęśliwiały człowieka oraz hamowały jego zdolność tworzenia. Najbardziej znanymi twórcami sielanek byli Franciszek Karpiński oraz właśnie Franciszek Kniaźnin. Są to utwory mające formę scenek rodzajowych z życia pasterzy i rolników. Odwołują się do motywów arkadyjskich, wieś jest przedstawiona w sielankowy, wyidealizowany sposób, gloryfikowano życie w zgodzie z naturą oraz romanse między młodymi mieszkańcami wsi.
W rzeczywistości bohaterowie oświeceniowych sielanek mieli niewiele wspólnego z prawdziwymi pastuszkami. Nosili typowe dla literatury, wyszukane imiona, posługiwali się podniosłym językiem, spotykanym raczej w arystokratycznych salonach niż wśród chłopstwa. Bohaterowie utworu są jedynie stylizowani na ubogich pastuszków, a w rzeczywistości poeta dostosował ich raczej do odbiorców, dam gustujących w romantycznych historiach o nieszczęśliwej miłości. Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Opis nabiera plastyczności dzięki zastosowaniu epitetów („lipy zielone”, „okrutny odmęt”, „Koryl zbłąkany”, „głębokie westchnienie”, „najskrytszej rany”, „wiernej Izmenie”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma emocjonalny charakter, obecne są pytania retoryczne („Do czegóż rozdział im sprawił okrutny odmęt tej rzeki?”). Przyroda nabiera w utworze cech ludzkich, zastosowano personifikacje („dwie lipy zielone ze dwóch się brzegów witają”, „gałęźmi siebie tykają”, „okrutny odmęt tej rzeki”). Wszystkie zastosowane środki poetyckie mają na celu podkreślenie silnych emocji, które targają zakochanym Korylem. Miłość w utworze została przedstawiona w sielankowy, wyidealizowany sposób.
Podmiot liryczny przedstawia obraz tytułowych dwóch lip, które stykają się ze sobą gałęziami. Drzewa nigdy się jednak całkowicie nie połączą, ponieważ rosną po dwóch stronach rzeki.
Utwór nie jest wyłącznie opisem wiejskiego krajobrazu, przyroda stanowi tło dla sytuacji lirycznej. Dwie lipy przypominają parę zakochanych, którzy nie mogą być razem. Taki los spotkał bohaterów lirycznych, Koryla i Izmenę. Mimo najszczerszych chęci i uczuć, para musi żyć oddzielnie. Koryl tęskni za swoją ukochaną, cierpi, ale nie może znaleźć żadnego wyjścia z tej sytuacji. Dzielące ich różnice porównuje do rzeki płynącej między dwoma lipami.
Koryl czuje się zagubiony, roztargniony, miłość wciąż zajmuje jego myśli. Nie potrafi zapomnieć o Izmenie, chociaż wie, że zostali rozdzieleni na wieki, a w tym życiu szczęście nie zostanie im dane. Jedyną pociechą jest dla mężczyzny przeświadczenie o odwzajemnieniu uczuć przez kobietę. Koryl jest pewien, że Izmena dochowuje mu wierności, z pewnością cierpi tak samo jak on. Miłość do kobiety to najgłębsza rana w sercu Koryla, która nie może się zagoić.
W wierszu widoczne jest obrazowanie arkadyjskie. Uczucie między dwojgiem zakochanym jest niewinne i szczere. Koryl nie wspomina o fizycznych zaletach swojej wybranki, ich miłość nie ma podstaw fizycznych czy zmysłowych. Miłość została ukazana w wyidealizowany sposób, nie ma w niej miejsca na wątpliwości czy niewierność.
Podmiot liryczny nie podaje przyczyn nieszczęścia zakochanych, czytelnik może się domyślać co ich rozdzieliło. Ich uczucia są silne i szczere, prawdopodobnie nie mogą być razem ze względu na różnice społeczne lub wolę rodziny. W XVIII wieku były to częste przyczyny uniemożliwiające zawarcie małżeństwa, mimo miłości między młodymi ludźmi. Koryl z pewnością nie został zdradzony ani zraniony przez swoją ukochaną, ponieważ nazywa ją wierną Izmeną. Para zostaje skazana na wieczne rozmyślanie o sobie i pełne bólu westchnienia.
Miłość sentymentalna jest nieskończona, Koryl i Izmena zostali połączeni na zawsze, podobnie jak stykające się gałęziami wierzby. Na zawsze dzieli ich też okrutna rzeka symbolizująca przeszkody w połączeniu się zakochanych. Sposób przedstawienia sytuacji lirycznej jest charakterystyczny dla sielanki. Mimo, że zakochanych spotkał dramatyczny los, utwór nie jest ponury czy przygnębiający. Wiersz został utrzymany w pogodnym tonie lekkiej opowieści o miłości dwojga młodych ludzi.
Aktualizacja: 2024-06-26 16:51:00.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.