Władysław Broniewski, fot: Wojskowa Agencja Fotograficzna, Narodowe Archiwum Cyfrowe, 1950
Wiersz „Obietnica” Władysława Broniewskiego należy do cyklu „Anka” poświęconego niespodziewanie zmarłej córce poety. Jest to jeden z utworów dotyczących tematyki osobistej. Poeta opisał w nim refleksje zrozpaczonego ojca, który musi pogodzić się z przedwczesną śmiercią ukochanego dziecka.
Spis treści
Utwór jest przykładem liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia obecność w utworze. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („córeczko moja”, „obiecał”, „siadła na mnie”, „oberwę”). Ze względu na wątki biograficzne, można utożsamiać podmiot liryczny z samym Broniewskim. Jego córka, Joanna, zmarła w wieku dwudziestu pięciu lat, co spowodowało u poety nasilenie uzależnienia od alkoholu i załamanie nerwowe. Stosunki dorosłej córki i Broniewskiego były napięte ze względu na różnice w poglądach politycznych i rozstanie rodziców. Poeta utrzymywał jednak z Joanną kontakt korespondencyjny. Po śmierci dziewczyny, Broniewski stworzył cykl siedemnastu utworów, wyrażający ojcowską miłość i żal po stracie.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny zwraca bezpośrednio do swojej zmarłej córki. Pojawiają się więc apostrofy („córeczko moja daleka”, „córeczko”). Utwór ma budowę regularną, składa się z czterech czterowersowych strof. Poeta zastosował rymy krzyżowe (abab).
Warstwa stylistyczna wiersza jest bogata, pojawia się wiele środków poetyckich. Opis nabiera plastyczności dzięki epitetom („straszliwym ptaszydłem”, „córeczko moja daleka”). Na rytm wpływają liczne powtórzenia („pusto, pusto koło mnie”, „niełatwo, córeczko, niełatwo”, „oberwę, oberwę jej skrzydła”, „wyrwę się, wyrwę rozpaczy”). Pojawiają się również wyliczenia („pokój i światło, miłość, nadzieję, radość”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, zastosowano metafory („wiersz mój odniosę ludziom”, „nieść wiersz i pod nim upadać”, „noc straszliwym ptaszydłem usiadła na mnie i kracze”). Przedmioty nabierają cech ludzkich, pojawiają się personifikacje („serce krwawi i czeka, ono nie umie zapomnieć”).
Motyw żalu po stracie dziecka jest kojarzony głównie z „Trenami” Jana Kochanowskiego stworzonymi po śmierci jego córki, Urszuli. Sytuacja poety z Czarnolasu i Broniewskiego znacznie się różni, jednak można odnaleźć pewne analogie. Wiersz „Obietnica” powstał kilkaset lat po cyklu „Trenów”, odmienne są również postacie zmarłych córek. Urszula była dzieckiem, które dopiero się rozwijało, a Joanna - dorosłą, zamężną kobietą. Żal ojca po śmierci był jednak w obydwu przypadkach taki sam. Córki odeszły z tego świata przedwcześnie i niespodziewanie, co utrudniało pogodzenie się ze stratą. Broniewski przeżywał głęboki żal, ponieważ jego relacje z Joanną były trudne. Jej śmierć w młodym wieku odebrała szansę na poprawienie rodzinnych stosunków i pozostawiła ojca z ogromnym poczuciem winy.
Utwór rozpoczyna się apostrofą do zmarłej córki. Podmiot liryczny nazywa ją „daleką”, śmierć zabrała kobietę w miejsce, gdzie osoba mówiąca już nie może jej zobaczyć. Ten zwrot podkreśla grozę śmierci, która wiąże się z ostatecznym pożegnaniem. Zwrot do córki przypomina nagłówek listu, co może nawiązywać do korespondencji między poetą a jego córką.
Podmiot liryczny odczuwa pustkę, nic nie jest w stanie ukoić jego cierpienia. Ma wrażenie, że ból nigdy nie przeminie, ta strata na zawsze odebrała mu radość życia. Można tutaj dostrzec nawiązanie do „Trenu VIII” opartego na motywie pustki („Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim”). Podmiot liryczny nie zauważa swojego otoczenia, wszystkie jego myśli krążą wokół „krwawiącego serca”.
Mimo swojej rozpaczy, osoba mówiąca stwierdza, że adresatka utworu nie umarła całkowicie. Podmiot liryczny jest poetą, dlatego można to potraktować, jako odniesienie do horacjańskiego motywu non omnis moriar. Zmarły człowiek może zachować życie, jeśli pozostanie po nim ślad dla potomnych. Pamiątką po Joannie mają być utwory jej ojca.
Podmiot liryczny cierpi, ale jest artystą, więc musi tworzyć. Nie może porzucić talentu, który otrzymał. Jest mu trudno, ale zamierza wykorzystać swój ból, by stworzyć kolejne wiersze. W drugiej strofie pojawia się odwołanie do tytułowej „obietnicy”, którą osoba mówiąca obiecuje spełnić. Poeta zobowiązał się stworzyć nowy nurt poezji o charakterze optymistycznym, która ma nieść ludziom szczęście i nadzieję w trudnych chwilach. Podmiot liryczny obiecał to swojej córce i zamierza wywiązać się z tej przysięgi.
W utworze pojawia się stylizacja biblijna. Osoba mówiąca upada pod swoim wierszem, podobnie jak Chrystus pod krzyżem. W tak trudnym dla siebie momencie, ma tworzyć radosną, pełną optymizmu poezję. Podmiot liryczny nie może się jednak poddać, jego twórczość będzie najtrwalszym pomnikiem dla zmarłej córki. W ostatniej strofie, osoba mówiąca przedstawia koszmar, który nawiedza ją w nocy. Pojawia się wizja mrocznego ptaka, który siada na piersi mężczyzny. Podmiot liryczny nie może odpocząć, po zmierzchu ból i żal atakują ze zdwojoną siłą. Mężczyzna jednak się nie poddaje, zamierza walczyć z rozpaczą i wciąż tworzyć, nie zważając na swoje prywatne zmartwienia.
Aktualizacja: 2024-06-26 08:56:36.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.