Maria Konopnicka, Leopold Bude, 1897
Utwór „A kto ciebie będzie złotem...” Marii Konopnickiej pochodzi z tomu „Poezyje. Serya druga”, wydanego w 1883 roku. Wiersz ten stanowi poetycki manifest w obronie polskiej wsi i chłopów, będący wyrazem głębokiego społecznego zaangażowania poetki. Stylizowany na ludową pieśń, wyraża troskę o przyszłość najbiedniejszej warstwy społeczeństwa oraz nadzieję na lepsze jutro w wolnej Polsce.
Spis treści
Wiersz stylizowany jest na ludową pieśń, co objawia się zarówno w jego budowie formalnej, jak i warstwie językowej. Składa się z trzech strof. Na końcu każdej strofy pojawiają się anafory, które pełnią funkcję refrenu. Poetka zastosowała rymy w układzie: abacb dedce. Taka konstrukcja nadaje tekstowi muzyczny, melodyjny charakter. Język utworu jest prosty i zrozumiały, pozbawiony wyszukanych metafor i sformułowań, które mogłyby być niezrozumiałe dla czytelnika. Mamy do czynienia z liryką zwrotu do adresata; podmiot liryczny kieruje swoje słowa do Wioski.
Poetka stosuje liczne epitety („jasne kolory”, „błogi dzionek”, „czarna rola”, „długa niedola”), które nadają opisom barwność i emocjonalny wydźwięk. Szczególnie istotna jest zmiana kolorystyki – od jasnych, ciepłych barw w pierwszej części do ciemnych i ponurych w dalszych fragmentach, co obrazuje przejście od nadziei do rozpaczy. Zastosowana została również personifikacja („mgła strząsa włosy”), która przyrównuje zjawisko atmosferyczne do młodej kobiety. Dzięki temu obraz staje się plastyczny i przejmujący. Pojawiają się również pytania retoryczne („A kto ciebie będzie złotem, / Wiosko, odziewał?”). Apostrofa do wsi („Wiosko”) podkreśla bezpośredni, emocjonalny charakter zwrotu podmiotu lirycznego.
Wiersz rozpoczyna się serią pytań retorycznych skierowanych do polskiej wsi. Podmiot liryczny pyta, kto będzie „odziewał złotem” wioskę, kto będzie „przelewał blaski” na strugi i „słał pod nogi jasne kolory”. Te pytania mają charakter metaforyczny – nie chodzi tu o dosłowne ozdabianie, lecz o wsparcie finansowe, opiekę i troskę o wieś oraz jej mieszkańców. „Złoto” symbolizuje dobrobyt i pomyślność, której wsi brakuje.
W pierwszej strofie wiersza dominuje jeszcze poetycki, sielankowy obraz wiejskiego życia. Podmiot wspomina o „błogim dzionku” zachodzącym za lasy i bory, o „jasnych kolorach” i „iskrach” w „krzywych kosach”. Kosy to narzędzia pracy chłopów, którzy wstają o świcie, by rozpocząć żniwa. Pojawia się jednak niepokojące pytanie: kto rozżarzy iskry w tych kosach, czyli kto zapewni chłopom motywację i siłę do pracy?
Druga strofa wiersza przynosi dramatyczną zmianę nastroju. Użyte zostają epitety o wyraźnie negatywnym zabarwieniu: „czarna rola”, „krzywd milczenie”, „długa niedola”. Wieś „stoi w cieniu” – to sformułowanie sugeruje, że polska wieś pozostaje zapomniana, niezauważona przez władzę i wyższe warstwy społeczne. Nikt nie słucha jej krzywd, a chłopi zmuszeni są znosić swoją niedolę w milczeniu. „Długa niedola, jak życie” oznacza, że bieda i ciężka praca to nieodłączny element egzystencji wiejskiej ludności.
Trzecia strofa wiersza pogłębia pesymistyczną wizję. Wieś ma „stać we łzach rosy” – rosa symbolizuje łzy chłopa, który w dzień musi ciężko pracować, a nocą martwi się o swój los. Poetka łączy opisy zjawisk przyrodniczych (rosa, mgła) z emocjonalnym stanem mieszkańców wsi. „Mgła strząsa włosy w ciemności” to metafora oddająca bezradność i smutek, potęgująca wrażenie niedoli i zniewolenia.
Podmiot liryczny prorokuje, że taki stan rzeczy będzie trwał długo: „I nie będzie dnia dla ciebie / Przez lat tysiące...”. Metaforyka nocy jako czasu niewoli i dnia jako wolności ma długą tradycję w literaturze. Dla Konopnickiej „noc” to okres zaborów, niewoli narodowej i społecznego ucisku. Dopiero odzyskanie niepodległości – „słońce wolności” – może przynieść wsi ratunek. Podmiot liryczny wierzy, że jedynie w wolnej Polsce sprawa chłopów zostanie zauważona i rozwiązana.
Wiersz stanowi zatem nie tylko poetycki opis losu polskiej wsi, ale także manifest społeczny i polityczny. Konopnicka w subtelny, liryczny sposób zwraca uwagę na zapomnianych i wykluczonych, wzywając do zmiany ich położenia. Stylizacja na pieśń ludową sprawia, że utwór staje się bliski prostym chłopom. Mimo w dużej mierze pesymistycznego przekazu, wiersz daje nadzieję, że kiedyś Polakom będzie żyło się lepiej, również na wsi.
Aktualizacja: 2025-12-13 16:30:01.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.