„Beniowski” to poemat dygresyjny autorstwa Juliusza Słowackiego. Opowiada on o losach tytułowego Maurycego Beniowskiego, polskiego szlachcica, który traci majątek i wyrusza, by go odzyskać. Dołącza również do konfederatów barskich pod dowództwem Sawy i księdza Marka, walczących o niepodległość ojczyzny. W „Beniowskim” pojawia się wiele dygresji zgodnych z założeniami gatunku, a Słowacki porusza bardzo zróżnicowaną i pogłębioną problematykę.
Spis treści
Jednym z najważniejszych tematów, jakie pojawiają się w poemacie „Beniowski”, jest bez wątpienia konfederacja barska z 1768 roku, czyli zbrojny związek szlachty polskiej. Beniowski dołącza do niego, ale obawia się brać udziału w walkach. Jednak to właśnie udział w konfederacji sprawia, że z lekkomyślnego młodzieńca Beniowski zmienia się ostatecznie w świadomego patriotę o szlachetniejszych aspiracjach. W trakcie opisywania tego wydarzenia Słowacki korzystał z rozmaitych źródeł, pamiętników i relacji. Konfederacja barska jest zatem w dziele ujęta jako doświadczenie formujące głównego bohatera i zmieniające jego życie. Pokazuje to też, jak podzieliła ona naród na dwie strony, obrońców ojczyzny, a także zdrajców. Konfederacja staje się zatem historycznym tłem dla pozostałych wydarzeń z poematu dygresyjnego.
Wraz z problematyką konfederacji barskiej pojawia się także zagadnienie wolności. Konfederaci starają się bowiem utrzymać niepodległość swojej ojczyzny, jej niezależność od Rosji, ale muszą też walczyć ze swoimi rodakami, którzy stali się dla nich zdrajcami. Zagadnienie wolności i niepodległości jest charakterystyczne dla całej twórczości romantycznej, nie można się zatem dziwić, że pojawia się również u Słowackiego. Pokazuje on zmagania szlachty i próby ratunku ojczyzny.
Wiele dygresji i anegdot poświęca Słowacki w „Beniowskim” autotematyzmowi. Opowiada o sobie, o swoich dziełach, o krytyce, z jaką spotykają się jego utwory. Poeta zajmuje też w ten sposób stanowisko w świecie polskiej emigracji przebywającej we Francji. Słowacki opowiada o swoich utworach i o procesie twórczym, jaki towarzyszy ich powstawaniu. W poemacie znajdują się autorskie komentarze, które zdradzają, jaki autor ma stosunek do tego, co sam napisał. Narratora „Beniowskiego” da się utożsamiać z samym Słowackim, pojawiają się też szczegóły związane z jego prywatnym życiem, emocjami czy wspomnieniami. Słowacki wchodzi też w polemikę z Mickiewiczem i krytyką, jakiej doświadczał w związku ze swoją twórczością. Zamieszcza też w dziele własny, autorski program poezji. Słowacki uważał krytykę swoich dzieł za niesprawiedliwą, cierpiał z jej powodu i to zapewne go sprowokowało do tego, by się do niej odnieść.
Słowacki rozbraja w poemacie romantyczne archetypy i stereotypowe ujęcie postaci. Beniowski jako jednostka nie radzi sobie i nie jest w stanie pomóc ojczyźnie, a jego ukochana, Aniela, jest o wiele bardziej zaradna i przedsiębiorcza od innych bohaterek romantycznych. W krzywym zwierciadle zostaje też ukazane uczucie romantyczne, który łączy właśnie Anielę i Beniowskiego. Bohater kocha wybrankę, ale nie potrafi jej okazywać swoich uczuć, a w podróż wyrusza, nawet się z nią nie pożegnawszy.
Aktualizacja: 2025-08-15 17:28:19.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.