„Transakcja wojny chocimskiej” to epos autorstwa Wacława Potockiego należący do literatury staropolskiej, który po raz pierwszy wydano dopiero w roku 1850, wcześniej był bowiem dostępny jedynie w formie rękopisów. Dzieło to przedstawia konflikt i wojnę z 1621 roku między Polską a Turcją. Pojawiają się z nim faktycznie żyjące postaci historyczne, takie jak dowódca Jan Karol Chodkiewicz czy Stanisław Lubomirski. Utwór miał pobudzić patriotyczne uczucia Polaków i pojawiają się w nim liczne motywy literackie.
Spis treści
Dzieło Potockiego to epos i jego akcja rozgrywa się w czasie konfliktu zbrojnego. Z tego powodu w tekście pojawia się motyw wojny. Armia osmańska zaatakowała Polskę i stawiły jej czoło połączone wojska polsko-litewskie. Potocki relacjonuje przebieg konfliktu, konstruując między innymi przemowę jednego z jej dowódców, czyli Chodkiewicza. W dziele przywołane są też inne zwycięstwa polskie, a także fakt mitycznego pochodzenia narodu od starożytnych Sarmatów. W ten sposób Potocki utrwalił w literaturze obraz tego konfliktu w sposób poetycki. Dzięki temu triumf ten został zapamiętany na wieki, a odbiorcy poznali przebieg konfliktu, który trwał około miesiąca.
Z wojną wiąże się także występujący w eposie motyw śmierci. Żołnierze wojska polsko-litewskiego ryzykują swoim życiem, kiedy starają się odeprzeć siły tureckie, które wydają się mieć przewagę. W związku z tym ich dowódca, czyli Jan Karol Chodkiewicz, stara się zmotywować swoją armię do walki i pokazać, że ma ona szansę na zwycięstwo. Śmierć w imię ojczyzny i w celu jej ratowania wydaje się szlachetna i słuszna. Musi być na nią gotowy każdy żołnierz, który staje na polu bitwy, zarówno dowódca, jak i reszta wojska. Śmierć jest zatem nierozerwalnie związana właśnie z wojną.
Potocki posługuje się także motywem patriotyzmu, co jest szczególnie widoczne w mowie Chodkiewicza. Patriotyzm należy do wspólnego systemu wartości, do jakiego odwołuje się dowódca wojsk i do którego przekonuje czytelnika także sam autor. Patriotyzm pozwala się zmobilizować w przypadku zagrożenia atakiem ze strony obcych mocarstw i wzmacnia motywację do walki w imię wyznawanych wartości.
Z motywem patriotyzmu wiąże się również motyw ojczyzny, która znajduje się w niebezpieczeństwie ze względu na atak Turecki. Potocki personifikuje ją, nadaje jej cechy żywej osoby. W jego eposie ojczyzna to matka, która wymaga obrony przed atakiem. W ten sposób autor wzbudza wobec uczucia i chęć do jej obrony. Żołnierze powinni kochać swoją ojczyznę i chcieć się dla niej poświęcić.
W eposie pojawia się motyw rycerza i jego kodeksu. Widoczne jest to zwłaszcza w przypadku mowy Chodkiewicza, który nawiązuje do etosu rycerskiego i pragnie, by jego żołnierze właśnie się do niego stosowali. Dodatkowo dowódca buduje poczucie jedności z wojskiem, mówiąc o wspólnocie i wspólnych doświadczeniach.
Już w inwokacji twórca zwraca się do Boga, zatem w eposie dotyczącej wojny chocimskiej pojawia się motyw religii. Dodatkowo Polskę najeżdżają poganie, czyli siły tureckie, konflikt opiera się zatem na starciu chrześcijan z obcą wiarą. Religia jest też częścią wspólnego systemu wartości, do którego odwołuje się Chodkiewicz w swojej mowie skierowanej do armii.
Aktualizacja: 2025-05-27 15:03:59.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.