George Orwell to autor wielu dzieł literackich, w tym jednej ze swoich najbardziej znanych powieści zatytułowanej „Folwark zwierzęcy”. Książka ta po raz pierwszy została wydana w 1945 roku, tuż po zakończeniu II wojny światowej, co miało istotny wpływ na jej recepcję wśród czytelników. Orwell nierzadko już wcześniej podejmował tematy związane z polityką, władzą i społeczeństwem, ukazując mechanizmy działania systemów opresyjnych i totalitarnych. „Folwark zwierzęcy” jest jednym z najbardziej wyrazistych przykładów jego zaangażowania społecznego.
Akcja utworu koncentruje się na losach folwarku położonego gdzieś w Anglii. Jest on domem różnych zwierząt, z których każde odgrywa w gospodarstwie jakąś istotną rolę. Są one jednak niezadowolone ze swojego losu, zdającego im się niesprawiedliwym, dlatego postanawiają wyzwolić się spod jarzma człowieka. Pana Jonesa postrzegają jako wyzyskiwacza, korzystającego z ich ciężkiej pracy bez żadnej rekompensaty. Zwierzęta zjednoczone wspólną ideą przepędzają go z gospodarstwa. Początkowo sytuacja w nowo powstałej społeczności wydaje się wymarzona – zwierzęta ustanawiają zasady, co ma zapewnić wszystkim równość i dobrobyt. Jednak z biegiem czasu okazuje się, że utopijne założenia stopniowo się rozpadają, a władza w folwarku zaczyna koncentrować się w rękach konkretnej grupy zwierząt, na czele której staje przebiegły i bezwzględny knur o imieniu Napoleon. Stopniowo wprowadza on dyktaturę.
Orwell stworzył dzieło będące jednocześnie baśnią i politycznym komentarzem, który w metaforyczny sposób ukazuje złożoność historycznych i społecznych procesów. Posłużenie się parabolą pozwala mu na dotarcie do czytelnika, uniknąwszy cenzury. Postaci zwierzęce symbolizują prawdziwych ludzi oraz całe grupy społeczne, a ich działania odzwierciedlają rzeczywiste wydarzenia historyczne. Orwell umiejętnie zastosował także groteskę, co dodatkowo wzmacnia wydźwięk powieści i podkreśla jej satyryczny charakter.
Groteska to kategoria estetyczna, której cechą charakterystyczną jest łączenie elementów pozornie sprzecznych – komizmu i tragizmu, piękna i brzydoty, realizmu i fantastyki. Groteska wiąże się z niejednorodnością stylu oraz obecnością absurdu. Tego rodzaju zabiegi sprawiają, że utwory groteskowe wywołują u odbiorcy mieszane uczucia – jednocześnie bawią i wzbudzają ambiwalentne uczucia. Orwell świadomie sięgnął po ten środek artystyczny, aby lepiej oddać atmosferę polityczną systemu, do którego się odwołuje.
W „Folwarku zwierzęcym” groteska przejawia się na wielu płaszczyznach. Przede wszystkim widoczna jest w samej konstrukcji świata przedstawionego, ponieważ rzeczywistość realistyczna miesza się z elementami fantastycznymi, potencjalnie niemożliwymi do spełnienia. Z jednej strony akcja powieści rozgrywa się w typowym angielskim folwarku. Z drugiej jednak strony, zwierzęta w powieści potrafią mówić, uczyć się, pisać, czytać oraz tworzyć własny system filozofii społecznej. Szczególnie groteskowo wypada przedstawienie świń, które początkowo stoją na czele rewolucji, a ostatecznie przejmują całkowitą kontrolę nad folwarkiem. Zaczynają nawet chodzić na dwóch nogach, naśladując ludzi, których wcześniej obaliły, co zaburza znany czytelnikowi porządek.
Podobnie groteskowe są postaci i wydarzenia przedstawione na kartach powieści. Intrygującym tematem dzieła jest rewolucja i proces budowy totalitarnego reżimu, z propagandą i egzekucjami jako narzędziami władzy. Bohaterami są zwierzęta: świnie, konie, owce, psy i kury. Sam fakt, że świnia staje się dyktatorem, a koń uosabia ideał robotnika, zdaje się absurdalny, a oderwany od kontekstu w pierwszej chwili może wywoływać śmiech. Jest to jednak zabieg celowy, który ma skłonić odbiorcę do refleksji. Zwierzęta zazwyczaj kojarzą się z bajkami dla dzieci, jednak tu zostają wykorzystane do ukazania poważnych tematów.
Dzięki zastosowaniu groteski Orwell zmusza czytelnika do przyjęcia innej perspektywy. Obserwując świat przedstawiony, odbiorca może ocenić postaci nie-ludzkie, śmiejąc się z ich naiwności, głupoty lub okrucieństwa. Z czasem jednak zaczyna dostrzegać, że wyśmiewane przez niego zachowania są w rzeczywistości odzwierciedleniem ludzkich postaw i mechanizmów funkcjonujących w społeczeństwie. Ich losy ukazują, jak łatwo można ulec manipulacji i stać się ofiarą lub narzędziem totalitaryzmu. Groteska sprawia, że czytelnik może się zdystansować od przedstawionych wydarzeń, co ułatwia mu ich analizę i lepsze zrozumienie ich znaczenia. W ten sposób Orwell wykorzystuje groteskę jako narzędzie, które pozwala mu obnażyć absurdy systemów politycznych i pokazać, jak łatwo człowiek może wpaść w pułapkę totalitaryzmu.
Aktualizacja: 2025-02-01 13:57:55.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.