Dramat Friedricha Dürrenmatta „Wizyta starszej pani” to przesycona groteskowym humorem opowieść o ludzkiej słabości, pojęciu sprawiedliwości i wszechwładzy pieniądza.
Spis treści
Klara Zachanassian uosabia niewyobrażalną potęgę pieniądza. Jej majątek nie jest jedynie duży – to bogactwo, które stawia ją w ścisłej czołówce światowej finansjery. Klara nie należy tylko do elit, lecz wręcz sama je tworzy, dyktując warunki gry w świecie. Ma dostęp do wszystkiego, co można kupić – i to nie tylko w sensie materialnym, ale także w sferze ludzkiej moralności i władzy nad innymi. Jej możliwości daleko wykraczają poza zwykłe luksusy, takie jak posiadanie egzotycznych zwierząt czy zmiana partnerów według kaprysu. Klara świadomie używa pieniędzy jako narzędzia do kształtowania rzeczywistości wedle własnych zasad. Jej słowa: „Człowieczeństwo, moi panowie, jest podporządkowane giełdzie milionerów” odzwierciedlają przekonanie, że ci, którzy kontrolują kapitał, kontrolują również ludzkie losy. Najbardziej spektakularnym przykładem władzy Klary jest jej działanie wobec miasteczka Gullen. Kiedy mieszkańcy znajdują się w rozpaczliwej sytuacji, bohaterka oferuje im „pomoc” w zamian za cenę, którą jest zdrada ich własnego człowieczeństwa – morderstwo. Klara kupuje zemstę na swoim dawnym oprawcy, Alfredzie Illu, pokazując tym samym, że nawet ludzkie życie i moralność mogą być przedmiotem transakcji. Jej pieniądze stają się narzędziem nie tylko do zemsty, ale także do udowodnienia, że w świecie zdominowanym przez pieniądz wszelkie wartości, w tym honor i sumienie, są względne.
Klary Zachanassian została w młodości zdradzona i porzucona przez Alfreda Illa, gdy ten dowiaduje się o jej ciąży. Mężczyzna wyparł się ich dziecka, niszcząc przy okazji reputację młodej wtedy dziewczyny. Po latach poniewierki, biedy i tułania się po domach publicznych, domaga się ona za to zemsty. Klarę Zachanassian można porównać do greckiej Erynii (bogini zemsty) lub fatum. Chociaż Alfred myślał, że czas sam zaciera winy, to sprawiedliwość w postaci “starszej pani” przyszła do niego po latach. Można wręcz odnieść wrażenie, że Klara Zachanassian to ucieleśnienie nieuniknionej konsekwencji ludzkich czynów. Sam autor oddaje to doskonale słowami Nauczyciela skierowanymi do Alfreda Illa: “I wiem jeszcze, że do nas również przyjedzie pewnego dnia jakaś starsza pani i że z nami stanie się to samo, co teraz z panem…”
Mieszkańcy Gullen początkowo nie dają się przekonać do propozycji ekscentrycznej multimiliarderki. Reagują oburzeniem i zasłaniają zasadami krajów cywilizowanych. Całkowicie stoją po stronie szanowanego i lubianego Alfreda Illa. Z czasem jednak ich podejście ulega powolnej zmianie. Sympatia dla sąsiada się zmniejsza, zaczynają wynajdować powody słuszności roszczeń Klary Zachanassian. Moralność zostaje poddana relatywizacji, staje się względna w obliczu ogromnych pieniędzy. Zaczynają patrzeć na Alfreda jak na przestępcę, którego należy ukarać – a przy okazji zgarnąć obiecaną przez Klarę Zachanassian nagrodę.
Wbrew pozorom, Friedrich Dürrenmatt nie przedstawia mieszkańców Gullen jako ludzi złych. Oddaje raczej stan faktyczny naszego rodzaju — słabość, uleganie pokusom i popełnianie błędów. Dobrze widać to w powoli zmieniającej się postawie mieszkańców wobec Alfreda. Początkowo nie chcieli go zabić. Zaczęli jednak podświadomie brać kredyty i popadać w długi. W pewnym momencie nie było dla nich innej opcji, niż przystać na propozycję starszej pani. Okazali się słabi. Jak określił to Pastor – “podatni na pokusę”.
Aktualizacja: 2025-01-07 15:46:56.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.