Tytułowa „starsza pani” z dramatu Friedricha Dürrenmatta to postać kontrowersyjna z wyglądu i zachowania. Klara Zachanassian jest na swój sposób ekstrawagancka, a jej prezencja przywodzi na myśl starożytne bóstwo. Kobieta zdaje się bowiem ucieleśnieniem fatum — ludzkiego losu, od którego nie da się uciec.
Spis treści
Klara Zachanassian prezentuje się w niezwykle ekscentryczny sposób. Mimo że jest starszą kobietą, ubiera się w eleganckie kreacje o krzykliwych kolorach. Zawsze ma na sobie ogrom biżuterii. Ważnymi elementami jej wyglądu są protezy ręki oraz nogi — pozostałości nieomal śmiertelnych wypadkach. Fizyczne okaleczenie podkreśla jej znieczulenie na ból oraz odczłowieczenie. Zarazem symbolizują wywyższenie Klary ponad śmiertelność zwykłych ludzi.
Kobiecie zawsze towarzyszą ekscentrycznie wyglądający słudzy, których dobiera wedle własnego upodobania. Są wśród nich byli bandyci z Sing Sing, obecnie noszący lektykę bogaczki i para ślepych kastratów — pijacy, którzy kłamali przed sądem w sprawie ciąży Klary. Całość do złudzenia przypomina procesję, lub orszak starożytnego bóstwa.
Klara jest kobietą o wyniosłej postawie. Odznacza się niezwykłą pewnością siebie, wynikającą zarówno z jej pochodzenia, statusu majątkowego, jak i przekonaniu o słuszności własnych czynów. W relacjach z innymi często okazuje wyższość, traktując ludzi z dystansem i chłodem. Nie szuka ich aprobaty ani sympatii, gdyż doskonale zdaje sobie sprawę, że fortuna zapewnia jej władzę oraz estymę. To postawa przyjęta w odpowiedzi na dawne upokorzenia i niesprawiedliwości, jakie ją spotkały. Dzięki temu buduje wokół siebie aurę niedostępności, sprawiając, że nikt nie śmie jej podważyć ani sprzeciwić się jej woli. Zdaje sobie sprawę z pozycji, jaką zyskała dzięki ogromnemu majątkowi. Pieniądze stały się dla niej narzędziem kontroli innych. Zrozumiała, że świat kieruje się prostymi zasadami – bogactwo daje przewagę, a bieda oznacza podporządkowanie.
W obejściu niezwykle cyniczna i chłodna, zdaje się pozbawiona jakiegoś pierwiastka człowieczeństwa. Nie kieruje się emocjami, nie okazuje wzruszenia ani litości. W jej postawie brakuje ciepła i współczucia, które czyniłyby ją bliższą innym ludziom. Nie wzrusza się ludzkimi dramatami, a relacje międzyludzkie postrzega przez pryzmat korzyści i strat. Cynizm sprawia, że potrafi dostrzegać rzeczywistość w surowej, brutalnej formie, bez złudzeń i sentymentów. To czyni ją niezwykle groźną, ponieważ nie ma w niej żadnych hamulców moralnych, które mogłyby ją powstrzymać przed realizacją własnych planów.
Kobieta jest przy tym nad wyraz inteligentna oraz zdeterminowana w osiąganiu założonych celów. Potrafi precyzyjnie analizować sytuację, wyciągać wnioski i działać zgodnie z przyjętą strategią. Jej determinacja jest godna podziwu. To właśnie ta konsekwencja sprawia, że z biegiem lat urzeczywistnia swoje plany, krok po kroku prowadząc miasteczko Güllen ku upadkowi.
Po wygnaniu z Güllen wiele lat spędziła na pomnażaniu majątku przez opłacalne małżeństwa. Doświadczenie nauczyło ją, że pieniądze otwierają wszystkie drzwi, dlatego wykorzystała każdą nadarzającą się okazję, by zwiększyć swoją fortunę. Nie miała złudzeń co do miłości ani ludzkiej uczciwości – liczy się tylko pragmatyzm. Kolejne małżeństwa były dla niej jedynie środkami do celu. Wszystko zdawało się częścią długofalowego planu, którego finałem miała być zemsta. Nie wierzyła w moralność ani w sprawiedliwość.
Kolejne pół wieku wprowadzała w życie plan zemsty na miasteczku, by „kupić” sobie sprawiedliwość. Czas nie osłabił jej pragnienia odwetu – przeciwnie, uczynił je jeszcze bardziej wyrafinowanym. Wiedziała, że jeśli odpowiednio długo będzie kusić biednych ludzi bogactwem i rozwiązaniem ich kłopotów, w końcu ulegną. Nie musiała nawet sięgać po broń ani wydawać rozkazu – wystarczyło, że stworzyła warunki, w których ludzie sami zdecydowali się na morderstwo. Nikt można jej było niczego zarzucić – formalnie to nie ona dokonała zabójstwa.
Klara Wäscher pochodziła z ubogiej rodziny z miasteczka o nazwie Güllen. Rudowłosa, ładna i wiecznie szukająca wrażeń dziewczyna poznała tam przystojnego Alfreda Illa. Para wkrótce została kochankami, co zaowocowało ciążą Klary. Alfred nie przyznał się jednak do ojcostwa. Przekupił alkoholem dwóch miejscowych pijaczków, aby ci przyznali się do spędzenia nocy z dziewczyną. Upokorzona Klara została oficjalnie wygnana z Güllen.
Nie mając środków do życia, w akcie desperacji została prostytutką. Dziecko oddała do adopcji, to jednak wkrótce zmarło w wyniku choroby. Samą Klarę w pewnym domu uciech dostrzegł potentat handlu ropą i multimilioner. Wkrótce ożenił się z kobietą, a ta przyjęła jego nazwisko — Zachanassian. Od swojego męża nauczyła się wiele o prowadzeniu interesów. Po śmierci Zachanassiana Klara wchodziła w kolejne związki małżeńskie, głównie w celu pomnażania swojego majątku. Stała się znaną na całym świecie ekscentryczną milionerką. Nigdy jednak nie zapomniała o swoim upokorzeniu w Güllen i zdradzie Alfreda Illa.
Wykorzystując kontakty, w tajemnicy doprowadzała miasteczko do ruiny. Odnalazła pijaczków-krzywoprzysięzców, po czym kazała ich wykastrować i oślepić. Sędziego z jej dawnej sprawy uczyniła swoim kucharzem. Po pół wieku przybyła pociągiem do podupadającej mieściny, oferując jej dwa miliony pomocy finansowej. W zamian oczekiwała od mieszkańców zabicia Alfreda Illa. Żyła w przekonaniu, że na świecie wszystko można kupić. Była więc pewna decyzji mieszkańców, pomimo ich początkowego oburzenia.
Podczas jednej z rozmów z byłym kochankiem, Klara przyznała się do utraty części człowieczeństwa. Pragnienie zemsty i doświadczone upokorzenie uczyniły ją istotą zimną, w jakiś sposób nadludzką. Pragnęła jedynie zabrać ze sobą ciało kochanka i złożyć je w przygotowanym grobowcu.
Wkrótce po tym, jak mieszkańcy Güllen dokonali samosądu na Alfredzie Illu, Klara Zachanassian na zawsze opuściła rodzinne miasteczko. Zabrała ze sobą trumnę ze zwłokami byłego kochanka. Spełniła jeszcze swoją obietnicę, ofiarowując miastu obiecane dwa miliony.
Aktualizacja: 2025-02-05 12:52:11.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.