„Utopia” Tomasza Morusa przedstawia opowieść portugalczyka Rafała Hytlodeusza o fantastycznej wyspie Utopia. Według żeglarza jest to kraina szczęśliwości, urządzona według niemal idealnych zasad. Dzieło Morusa to nie tylko fantastyczna opowieść. Stanowi ono krytykę ówcześnie panujących stosunków społeczno-politycznych Anglii. Poprzez porównanie realiów Europy oraz fikcyjnej wyspy, autor pragnął wywołać dyskusję na temat koniecznych zmian społecznych i ustrojowych.
Spis treści
We Flandrii Morus nawiązuje przyjaźń z Piotrem Egidieuszem, który przedstawia mu portugalskiego podróżnika, Rafała Hytlodeusza. Spotkanie to staje się punktem wyjścia do głębokiej rozmowy, w jakiej żeglarz przedstawia swoje poglądy na władzę, społeczeństwo i problemy ówczesnego świata. Rozmowa pomiędzy trzema mężczyznami stanowi wstęp do krytycznego spojrzenia na nierówności społeczne, politykę i struktury władzy w renesansowej Europie. Podczas biesiady Rafał odpowiadał na zaczepki pewnego prawnika, wyrażając ostrą krytykę wobec panujących w XVI-wiecznej Anglii zwyczajów. Szczególnie piętnował praktyki szlachty, zagrabiającej ziemię chłopów, aby przeznaczyć ją na pastwiska dla owiec. Takie działania prowadziły do ograniczenia ziemi uprawnej, co skazywało ludzi na głód, bezrobocie i życie w skrajnej biedzie. W rezultacie masy bezrobotnych wędrowały po kraju, często uciekając się do przestępstw, by przetrwać.
Żeglarz potępił również próżniactwo najbogatszych warstw społeczeństwa oraz destrukcyjny wpływ wojennych ambicji władców, które sprowadzały cierpienie na poddanych. W historii przedstawionej przez Hytlodeusza Morus wyraźnie odnosi się do realiów Anglii, gdzie narastały nierówności społeczne, spowodowane rodzącym się kapitalizmem. Chciwość szlachty, dążenie do maksymalizacji zysków i przekształcanie ziemi w pastwiska prowadziły do marginalizacji rolników pozostałych bez środków do życia. Bandy włóczęgów i brak stabilności społecznej były bezpośrednimi konsekwencjami tego systemu. Morus zauważał, że takie działania miały destrukcyjny wpływ na gospodarkę kraju, powodując zarówno głód, jak i destabilizację społeczną. Rafał Hytlodeusz, będący nośnikiem idei Morusa, wyrażał silne sprzeciwienie się tyranii i wojnom. Morus uważał, że królowie powinni rządzić w imię dobra swoich poddanych, zamiast szukać chwały poprzez wojny zaborcze. Potępiał on również ślepą ambicję monarchów, która prowadziła do rozlewu krwi i pogłębiania nieszczęścia zwykłych ludzi. Zdaniem Morusa władcy nie słuchali racjonalnych rad, a ich działania były podyktowane wyłącznie egoistycznym pragnieniem chwały, co skutkowało biedą, niesprawiedliwością i destrukcją całych społeczności.
W Księdze Drugiej Rafał Hytlodeusz opowiada Morusowi o zwyczajach mieszkańców tajemniczej Utopii — krainy, gdzie niegdyś spędził ponad pięć lat. Żeglarz uważał, że system społeczny utopian był lepszy od prezentowanego przez Europejczyków. Ludzie nie posiadali tam własności prywatnej — wszystko otrzymywali od państwa. Nie znali przy tym pieniądza, a złoto i klejnoty mieli w niewielkim poważaniu. Dzięki przymusowi pracy fizycznej na wsi nie brakowało niczego, a proste życie gwarantowało zaspokojenie najważniejszych potrzeb życiowych. Utopianie byli przy tym społeczeństwem demokratycznym i egalitarnym. Wszyscy żyli na podobnym poziomie ekonomicznym. Nawet kapłani i urzędnicy nie wyróżniali się od reszty. Byli zresztą wybierani poprzez głosowanie. Nawet ich książę piastował swój dożywotni urząd, mianowany na drodze elekcji. System polityczny Utopii był przy tym pomyślany tak, by przeciwdziałać wszelkim próbom ustanowienia dyktatury. Dzięki tym założeniom, mieszkańcy tajemniczej wyspy wiedli spokojne, dostatnie i szczęśliwe życie.
Wymyślone przez Morusa zasady ustrojowe Utopii są intelektualną próbą odpowiedzi na realne problemy Anglii XVI wieku. Autor nie uważał ich za możliwe do wprowadzenia, co zresztą przyznaje na końcu utworu. Chciał jednak podjąć debatę o niesprawiedliwości szerzącej się w społeczeństwach europejskich. Aby to zrobić, postanowił stworzyć koncepcję utopii — idealnego i nierealnego systemu społecznego, będącego rażącą kontrą do rzeczywistości.
Aktualizacja: 2024-12-27 20:49:22.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.