„Śluby panieńskie, czyli Magnetyzm serca. Komedia w pięciu aktach, wierszem” to komediowy utwór dramatyczny Aleksandra Fredry, który powstał w roku 1832 i został napisany wierszem. Jego premiera miała z kolei miejsce we Lwowie w 1833. Fredro to twórca z epoki romantyzmu. Obecnie jest uważany za najwybitniejszego komediopisarza w historii polskiej literatury. Głównym tematem „Ślubów panieńskich” jest miłość i relacje romantyczne pomiędzy pojawiającymi się w sztuce bohaterami. Cała historia zajmuje pięć aktów i została napisana jedenastozgłoskowcem.
Akcja komedii dzieje się w wiejskim dworze, kiedy Gustaw pojawia się w posiadłości Dobrójskich razem ze swoim ze stryjem Radostem. Ustalono bowiem, że ma on poślubić córkę Dobrójskiej, Anielę. Natomiast Albin wzdycha do Klary i jest w niej nieszczęśliwie zakochany. Na małżeństwie Gustawa bardzo zależy Radostowi. Okazuje się jednak, że dziewczęta złożyły śluby, według których mają nigdy nie wyjść za mąż. Gustaw z kolei woli spędzać czas na zabawach niż na staraniach o rękę Anieli. Nudzi go też pobyt na wsi, gdzie nic się według niego nie dzieje. Radost nieustannie namawia go do zmiany postępowania. Do Gustawa zwraca się też Albin, który nie wie co zrobić, by Klara spojrzała na niego przychylnym okiem. Gustaw próbuje też adorować Anielę, ale jego zaloty nie robią na niej wrażenia. Klara z kolei nieustannie wyśmiewa wyznania miłości Albina.
Nieustannie obserwowany przez Radosta Gustaw ostatecznie wciela w życie plan sprytnej intrygi. Zaczyna rozsiewać w dworze rozmaite plotki i wprowadza wszystkich w błąd. Udaje przed Anielą, że kocha inną kobietę i prosi ją o pomoc w tej kwestii. Poucza też Albina, jak ma traktować Klarę, by ta się nim zainteresowała. Wymyśla też plotkę, według której Radost ma zostać mężem Klary, przez co zrozpaczona dziewczyna zwraca się w kierunku Albina. Sam Gustaw w międzyczasie nieoczekiwanie zakochuje się w Anieli. Mówi jej jednak, że Albin kocha się w niej, a nie w Klarze. Ma to spowodować zazdrość Klary, gdy ta dowiaduje się o tym od Anieli.
Kłamstwa Gustawa ostatecznie zostają zdemaskowane i wzbudzają wiele emocji w bohaterach, ale jego intryga jest udana. Ostatecznie Klara ma poślubić Albina, a Gustaw Anielę. Wszystko kończy się szczęśliwie i zgodnie z planem Gustawa.
Scena 1. Jan oczekuje powrotu swojego pana, Gustawa. Bohater spędził bowiem swoją noc na rozmaitych hulankach i nie było go w domu.
Scena 2. Radost usiłuje wejść do pokoju Gustawa. Jan jednak nie chce go tam wpuścić i twierdzi, że panicz wciąż jeszcze śpi. Radost jednak upiera się przy wejściu, a wtedy Jan tłumaczy, że Gucio zasłabł w nocy i wcale nie spał. Mimo tych wyjaśnień Radost wciąż chce się zobaczyć z krewniakiem. Wówczas Jan przyznaje że czeka na Gustawa, by go wpuścić przez okno, gdy ten wróci z nocnych zabaw.
Scena 3. Do pokoju przez okno wchodzi Gustaw w stroju do konnej jazdy. Narzeka na to, jak fatalna jest pogoda.
Scena 4. Radost wyznaje, że nie jest zadowolony z niestosownego zachowania Gustawa. Gucio słucha rad stryja z przepraszającym uśmiechem, czym go całkowicie rozczula. Gucio twierdzi, że nocne wyprawy są spowodowane potrzebą rozrywki i zabawy. Tego bowiem brakuje mu w wiejskim dworku. Radost jednak obawia się, że taka postawa może sprawić, że Aniela nie wyjdzie za Gucia. On jednak mówi, że małżeństwo dojdzie do skutku, ponieważ obie rodziny tego pragną.
Gucio opowiada, że spędził noc na balu przebierańców w karczmie „Pod Złotą Papugą”. Z tego również Radost jest niezadowolony. Gustaw nie przejmuje się tym i twierdzi, że najlepszą szkołą życia jest zabawa w towarzystwie innych ludzi o różnych charakterach. W ten sposób da się zdobyć potrzebne doświadczenia. Gustaw proponuje Radostowi wspólne wyjście na taką zabawę, ale stryj nie jest tym zachwycony.
Radost przypomina Guciowi, że ma się poprawić. Gustaw prosi o pozwolenie na ostatni raz. Grozi, że i tak uda się na zabawę. Radost pozwala mu na wyprawę, daje powóz i ciepły płaszcz. Radzi też Gustawowi wyspać się i odpocząć. Gucio stwierdza, że bladość mówi kobiecie o sile uczucie mężczyzny. Gustaw obiecuje jeszcze poprawę i idzie spać.
Scena 5. Albin trzyma chustkę i przeżywa swoją miłość do Klary. Radost radzi mu, by porzucił smutek i żal. Musi być bardziej radosny, by nie zniechęcić do siebie wybranki. Albin nie uważa jednak, by rada była trafiona. Sądzi, że Radost z niego żartuje.
Radost spieszy się do swojego domu. Albin zatrzymał go jednak na chwilę i opowiedział o sekretnych ślubach panien, Klary i Anieli. Miały one postanowić, że nigdy nie wyjdą za mąż. Radost sądzi jednak, że takie śluby zmotywują Gustawa do działania i poślubienia Anieli. Albin nie rozumie jego radości.
Scena 6. Albin spotyka się z Klarą i Anielą i na widok Klary wzdycha. Klara nie sądzi, by było to odpowiednie powitanie. Albin zarzuca Klarze, że ta nie czuje nic do niego. Klara przekomarza się z mężczyzną, jednak on jest poważny. Cierpi on z powodu miłości i po chwili opuszcza towarzystwo Klary
Scena 7. Aniela sądzi, że Klara nie powinna tak traktować Albina, ponieważ on naprawdę cierpi. Klara jednak sądzi, że w ten sposób realizuje śluby. Przypomina przyjaciółce, jaka jest prawdziwa natura mężczyzn. Klara chce, by razem z Anielą powtórzyły swoje przyrzeczenie, że do śmierci będą nienawidzić mężczyzn. Potem ich rozmowa zeszła na temat Gustawa.
Scena 8. Albin z ukrycia podgląda Klarę. Pani Dobrójska poucza panny na temat zachowania. Mają one zawsze okazywać gościom grzeczność. Klara i Aniela dalej rozmawiają o Gustawie, który był znudzony wiejskim życiem. Nagle Klara zaczyna robić piruety, a Albin próbuje ją ratować. Ciągła adoracja mężczyzny wyraźnie nudzi Klarę. Stwierdza ironicznie, że mężczyźni stale dominują nad kobietami. Dobrójska mówi, że obie płcie mają pewne zalety i wady.
Scena 9. Gustaw włącza się do rozmowy pań. Klara sarkastycznie wspomina o mężczyznach znudzonych pobytem na wsi. Dobrójska i Aniela próbują ją uspokoić. Klara i Gustaw wdają się w dyskusję, którą Klara chce zaostrzyć. Gustaw jednak udaje znudzonego i obojętnego, a w pewnym momencie zasypia. To powoduje odejście oburzonej Klary.
Scena 10. Radost rozpacza nad zachowaniem Gustawa, co powoduje przebudzenie się młodzieńca. Stryj prosił go o chociaż kilka dni odpowiedniego zachowania, a Gustaw obiecuje poprawę i dziękuje za dobre rady. Potem opuszcza pokój i udaje się do Anieli, by starać się o jej rękę.
Scena 1. Bohaterowie omawiają przesadnie radosne zachowanie Gucia. Radost próbuje go usprawiedliwiać przed Dobrójską. Radost przyznaje, że bardzo kocha Gustawa. Uważa, że jego czyny wynikają z nieśmiałości, ale nie cieszyło go, że młodzieniec nadużywa jego dobroci. Dobrójska uznaje, że Gustaw i panny oddają się zepsuciu, a ich zachowanie jest dziecinne i wynika pewnie z niewłaściwych lektur.
Scena 2. Radost wygłasza monolog, w którym przyznaje, że jest bezsilny wobec zachowania Gustawa.
Scena 3. Gustaw jest bardzo zadowolony z siebie, ale niepokoiła go niechęć Anieli. Uznaje, że to może niepokoić jego stryja, który krytykował jego zachowanie wobec panien. Gucio dziękuje Radostowi za zwrócenie uwagi, a ten mu wybacza. Gustaw skarży się jeszcze na nudne wiejskie tematy rozmów i że ma mało wspólnych spraw do omówienia z Anielą. Radost mówi mu o ślubach złożonych przez panny, a Gustaw sam sobie przyznaje, że kocha Anielę.
Scena 4. Gustaw ze wszystkich sił próbuje przypodobać się Anieli i zdobyć jej wzajemność. Przeszkadza mu w tym jednak wtrącająca się do rozmowy Klara. Mężczyzna próbuje ignorować jej obecność, ale dochodzi między nimi do sprzeczki, w której Klara stwierdza, że mężczyźni są wiarołomni. Jej zdaniem porzucają oni kobiety, kiedy te zaczynają odwzajemniać ich uczucia. Gustaw stara się dowiedzieć, skąd Klara o tym wie i czy są to jej własne doświadczenia. Panny twierdzą, że wszystko wiedzą z książek. Gustaw twierdzi jedynie, że liczy się to, co człowiek sam przeżył. Klara broni swojej opinii. Dowiaduje się, że Albin wyjawił treść jej ślubów, powtarza swoje słowa i odchodzi.
Scena 5. Gustaw próbuje się dowiedzieć, czy niechęć Anieli do niego ma swoje źródło w złożonych ślubach. Dziewczyna uznała jednak, że nie wierzy mężczyznom i ich uczuciom. Gucio próbuje przekonać ukochaną, że nie jest taki jak inni mężczyźni. Nie udało mu się to jednak. Gustaw klęka przed Anielą i błaga ją o zmianę zdania, ale ta ignoruje go i odchodzi.
Scena 6. Klara znajduje klęczącego Gustawa. Śmieje się z niego, ale on udaje, że tego nie słyszy. Wyznaje jednak Klarze, że kocha Anielę i prosi ją o pomoc. Klara miałaby nakłonić przyjaciółkę do zmiany zdania i przekonać ją o szczerych uczuciach Gustawa. Klara pozornie jest pozytywnie do tego nastawiona, ale ostatecznie wybucha śmiechem. Szydzi z przebiegłości mężczyzn i z ich prób zniewolenia kobiet.
Scena 7. Gustaw rozumie, że Klara wciąga go w pułapkę i nie może na nią liczyć. Zaczyna uważać, że do uwiedzenia Anieli potrzebna mu będzie jakaś intryga.
Scena 8. Gustaw widzi, jak Albin nieustannie rozpacza nad swoim losem odrzuconego zalotnika. Dochodzi przez to do przekonania, że to czyny Albina są źródłem błędnych przekonań panien na temat mężczyzn, miłości i uczuć. Radzi Albinowi, by nie był tak uległy w stosunku do Klary.
Scena 9. Albin błaga Klarę o chociaż odrobinę wzajemności. Dziewczyna zarzuca mu nadopiekuńczość, co w jej przekonaniu jest nieznośne. Śmieje się z wyznań Albina i nie ma zamiaru zmienić swojego postępowania. Albin dochodzi więc do wniosku, że rada Gustawa była słuszna. Klara słyszy, że zalotnik nie ma zamiaru okazywać jej uległości i oburza ją to. Nakazuje mu też odejść. Potem sama nie wiedziała, co tak właściwie do niego czuje.
Scena 1. Gustaw mówi Anieli, iż kocha inną kobietę o takim samym imieniu jak jej. Aniela jest zaskoczona, ale potem oferuje się Gustawowi jako przyjaciółka i powiernica. Mężczyzna twierdzi, że Radost nie zgadza się na ten związek, bo kiedyś pojedynkował się z ojcem ukochanej Gustawa. Aniela zaś ma mu pomóc poprzez jawne odmówienie swojej ręki. Dzięki temu Radost porzuciłby nadzieję na ich małżeństwo. Gustaw twierdzi, że z tego powodu myśli też o samobójstwie. Anielę przeraża to wyznanie i zgadza się na wszystko, by ratować Gustawa. Ten opowiada jej, jak mają odgrywać swoje role i dziękuje za pomoc.
Scena 2. Radost słyszy ostatnią część rozmowy Anieli i Gustawa i bardzo go to cieszy. Gustaw zachowuje się jak przyłapany winowajca i mówi Anieli, że stryj usłyszał całą rozmowę i jest wściekły. Młodzieniec próbuje namówić Radosta do odgrywania wściekłego opiekuna, ale ten myśli, że to żart i wychodzi rozgniewany.
Scena 3. Aniela jest przestraszona reakcją Radosta i nie wie, ile z ich rozmowy in słyszał. Gustaw twierdzi, że stryj nie słyszał wszystkiego, ale i tak domyśli się reszty i powstrzyma ich intrygę. Gustaw wychodzi porozmawiać z Radostem, a Anieli nakazuje, by go unikała.
Scena 4. Aniela zastanawia się nad wyznaniem Gustawa dotyczącym miłości do innej kobiety. Uważa, że tak gorące uczucie nie może być kłamstwem.
Scena 5. Aniela opowiada Klarze o sekrecie Gustawa, a ta stwierdza, że mężczyzna wzbudził w Anieli sympatię. Dziewczyna jednak zapewnia, że nienawidzi mężczyzn, ale nie może przucić Gustawa w tak trudnej sytuacji. Aniela chce powierzyć tę tajemnicę jeszcze swojej matce, ale ich rozmowę przerywa wejście Radosta. Na jego widok Aniela ucieka z pokoju. Chwilę później to samo robi Gustaw, ale Radost zaczyna go gonić.
Scena 6. Radost prosi Gustawa, by ten wyjaśnił swoje zachowanie. Młodzieniec próbuje się wykręcić od tego, ale stryj coraz bardziej naciska. Gustaw grozi wyjazdem, przez co Radost szybko ustępuje. Gustaw mówi stryjowi, że Albin kocha się w Anieli i tylko udaje, że pragnie Klary. Radost pyta go, jak idą starania o rękę Anieli, a wówczas Gustaw wspomina o magnetyzmie serc i prosi stryja o cierpliwość. Ma pewność, że zaprowadzi Anielę do ołtarza, a stryj na to wszystko przystaje.
Scena 1. Gustaw rozmawia sam ze sobą, a Jan na jego polecenie owija rękę młodzieńca chustą. Ma to imitować opatrunek, co jest potrzebne Gustawowi w jego intrydze.
Scena 2. Nadchodzi Albin, a Gucio odsyła Jana. Albin chce prosić Gustawa o radę odnośnie tego jak postępować z wybranką. Gustaw mówi, że słyszał Klarę, jak mówiła, że kocha Albina. Młodzieniec mówi, że obiecuje doprowadzić do ich ślubu, ale Albin ma go słuchać we wszystkim. Albin zgadza się na to. Potem się waha, bo Gustaw każe mu udawać miłość do kogoś innego, a Albin sądzi, że to niemożliwe. W końcu zgadza się postarać przez jeden dzień. Albin odchodzi, a Gustaw jest z siebie zadowolony, uznaje bowiem, że to z pewnością co najmniej zaciekawi Klarę, co jemu pozwoli zdobyć Anielę.
Scena 3. Gustaw rozmawia z Anielą i wyznaje, że udało mu się udobruchać stryja, który niewiele słyszał z ich rozmowy. Potem prosi ją o pomoc w napisaniu listu do ukochanej, bo ma skaleczoną rękę i nie da rady zrobić tego sam. Na początku Aniela krępuje się pisać cudze miłosne wyznania. Wyznaje, że nie wierzy w szczere uczucia. Gustaw uważa, że istnieją dusze przeznaczone sobie nawzajem. Mówi, że Klara kiedyś też spotka mężczyznę, którego pokocha. Uważa, że będzie to Radost. Mówi, że sprawa tego związku jest załatwiona i nie ma odwrotu. Miał się tym zająć ojciec dziewczyny, któremu zależało na pieniądzach Radosta. Aniela zgadza się pisać zamiast Gustawa, a ten idzie po papier i pióro. Aniela stwierdza, że trudno jest go teraz nienawidzić.
Scena 4. Aniela informuje Klarę o jej potencjalnym małżeństwie z Radostem. Początkowo dziewczyna nie wierzy w to, ale ostatecznie sądzi, że jej ojciec mógłby coś takiego wymyślić.Klara chce się poradzić pani Dobrójskiej. Woli też pójść do klasztoru lub zostać żoną Albina, by uniknąć małżeństwa z Radostem.
Scena 5. Gustaw wraca z przyborami do pisania. Aniela przyznaje się, że powiedziała Klarze o małżeństwie z Radostem. Gustaw z kolei twierdzi, że w Anieli kocha się Albin, a jego uczucie do Klary jest tylko przykrywką. Odkochał się, kiedy Klara była dla niego oschła i niemiła.
Gustaw dyktuje Anieli swój list. Dziewczyna chce przerwać, ale młodzieniec kontynuuje. W czasie dyktowania fragmentu o niechęci Anieli do niego wspomina jednak o tym, że jednak ona mu sprzyja. Wyznaje też jej miłość pod wpływem gwałtownych uczuć. Szybko jednak mówi, że dotyczyło to adresatki jego listu. Prosi Anielę o pomoc w doborze słów. Ktoś się do nich zbliża, więc postanawiają dokończyć list później. Aniela zostaje sama, smutna i zauroczona słowami Gustawa.
Scena 6. Pani Dobrójska dowiaduje się o planach małżeństwa Klary z Radostem. Nie wie, co ma o tym sądzić. Te informacje potwierdza jeszcze Aniela, która widziała sprzeczkę Gustawa ze stryjem. Dobrójska postanawia zapytać o to ojca Klary.
Scena 7. Dobrójska rozmawia z Klarą o jej sytuacji i uznaje, że jeśli ojciec postanowił wydać ją za Radosta, to nie da się tego uniknąć, Kobieta sądzi, że ojciec mógł wpaść na ten pomysł, gdy ujrzał, jak Klara traktuje Albina. Rozmowę przerywa pojawienie się Radosta.
Scena 8. Radost rozmawia z Klarą, a ta oznajmia, że jeśli poślubi kogoś wbrew swojej woli, to po ślubie będzie złośliwa wobec niego. Radost w związku z tym zaczyna się z nią przekomarzać, a ona sądzi, że mężczyzna mówi o sytuacji po ich ślubie. Radost żartuje nawet, że nadaje się na pana młodego. Potem odchodzi, obiecując, że przyprowadzi jej Albina. Klara zaś utwierdza się w przekonaniu, że Radost naprawdę się o nią stara.
Scena 9. Aniela zwierza się Klarze ze swoich gorących uczuć do Gustawa, które pojawiły się podczas pisania listu. Ta nie słucha uważnie ze względu na swoje zmartwienie. Pociesza się jedynie uczuciami Albina. Mówi o tym przyjaciółce, a ta oznajmia jej, że Albin w rzeczywistości kocha Anielę. To utwierdza Klarę w jej opinii na temat mężczyzn. Chce, by Aniela potwierdziła swoje ślubowanie, ale ta tego nie robi. Panny udają się razem na obiad.
Scena 1. Radost dziwi się, że przy obiedzie wszyscy wydają się smutni i obrażeni. Nie rozumie też, czemu Dobrójska zdaje się być na niego zła i też obrażona. Nawet Albin nie pokazywał uczuć i nie zajmował się wzdychaniem do Klary. Radost doszedł do wniosku, że stoi za tym Gustaw, ale młodzieniec się do niczego nie przyznał.
Scena 2. Albin jest zaskoczony pozytywnymi skutkami swoich działań. Nie patrzy na Klarę, ale zauważa, że dziewczyna zaczyna na niego patrzeć, co uznaje za dobrą zmianę. Gustaw chwali wytrwałość Albina i zaleca mu, by trwał w swoim postanowieniu. Uważa bowiem, że wpłynie to na Klarę tak bardzo, że wkrótce zostanie żoną Albina.
Scena 3. Klara wchodzi do salonu, gdzie wraz z Gustawem stoi Albin, zatem udaje, że szuka tam Anieli. Gustaw widzi jej zmieszanie, zatem odsyła Albina na bok. Sam ma zamiar porozmawiać z dziewczyną. Następnie kpi z Klary i nazywa ją swoją stryjenką. Gdy ta płacze, to wyznaje jej swoją miłość do Anieli i to, że nie jest pewien jej uczuć. Klara przyznaje, że Aniela czuje coś do Gustawa. Klara prosi Gustawa o pomoc, a ten pyta, co dziewczyna czuje do Albina. Klara opowiada, jak zmieniła swoje nastawienie do młodzieńca. Gustaw zwraca uwagę, że jest niestała w swych uczuciach, co wcześniej zarzucała mężczyznom. Gustaw zostawia Klarę i Albina samych.
Scena 4. Klara żali się Albinowi na szyderstwo, jakie skierował w jej stronę Gustaw. Ten na początku nie odpowiada dziewczynie, ale Klara prosi go o pomoc. Mówi mu o planowanym małżeństwie z Radostem. Albin nie jest w stanie znieść tej informacji. Wybiega i zaczyna grozić Radostowi. Klara próbuje go powstrzymać, ponieważ sądzi, że Albin zabije Radosta.
Scena 5. Radost dowiaduje się od dziewcząt o całej intrydze i jest z tego powodu zły na Gustawa. Zaczyna go szukać, ponieważ chce z nim porozmawiać i wszystko wyjaśnić. Denerwuje go też Albin, który chce się z nim pojedynkować z powodu Klary. Dobrójska i Aniela chcą powstrzymać Radosta, ponieważ obawiają się, że ten w gniewie skrzydzi Gustawa.
Scena 6. Aniela sądzi, że jest sama i zaczyna mówić do siebie. Opowiada, że jest jej przykro z powodu tego, że Gustaw odejdzie i o niej zapomni. Boi się, że zostanie całkiem sama. Wtedy pojawia się Gustaw i pyta Anielę o to, czy ona go kocha. Aniela potwierdza, a wtedy Gustaw wyznaje jej miłość. Wyjawia też, że to on zaplanował i wcielił w życie całą intrygę. Uważa, że przyniosła ona pozytywne rezultaty, ponieważ połączyła ze sobą dwie pary.
Scena 7. Radost znajduje Gustawa i oznajmia mu, że jest z niego bardzo niezadowolony. Żąda także wyjaśnienia całej sytuacji. Gustaw wyznaje, że kocha teraz Anielę z wzajemnością. Radost chce wiedzieć, o co chodziło z pojedynkiem. Gustaw wspomina jednak bal maskowy, a struj szybko kończy dyskusję.
Scena 8. Albin mówi Radostowi o tym, że rzekomo miał zostać mężem Klary. Szybko jednak wychodzi na jaw, że jest to jedynie element intrygi zaplanowanej przez Gustawa. Dobrójska wykazuje się zrozumieniem dla młodzieńca i godzi się, by poślubił on jej córkę. Radost ponownie domaga się wyjaśnień od Gustawa. Ten jednak grzecznie dziękuje stryjowi za jego przestrogi oraz pomoc, jakiej ten mu udzielał.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.