W dawnych czasach religia zajmowała sporą część tworzonej wówczas literatury, była częścią poezji, pieśni czy też wystawiano o niej sztuki, co pozwalało ludziom łatwiej zapoznać się z treścią między innymi Biblii. W związku z tym literatura religijna, na przykład z okresu średniowiecza, może poszczycić się wieloma tytułami, na przykład takimi jak misterium „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka.
Pod nazwą misterium kryje się jeden z rodzajów średniowiecznego dramatu liturgicznego. Na ich podstawie urządzane były widowiska. Misteria znacznie rozszerzały wybraną tematykę, na przykład o różne sceny z Biblii czy apokryfów. Były one także oderwane bezpośrednio od liturgii. Od soboru w Trydencie nie wystawiano ich już w kościołach, ale na przykład w przestrzeni publicznej. ich tekst był tworzony w języku narodowym, dzięki czemu mogła zrozumieć go znacznie szersza publiczność. Wiele ich scen miało charakter alegoryczny czy też metaforyczny i nie wiązały się one ściśle ze sobą. Poszczególne sceny odgrywane były symultanicznie, czyli równocześnie, co miało odwzorowywać w pełni świat realny. Jedna osoba mogła odgrywać kilka postaci. Wykształciło się wiele rodzajów misteriów, między innymi bożonarodzeniowe, wielkanocne czy hagiograficzne.
Misterium „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” należy do kategorii przedstawień wielkanocnych, opowiada bowiem o zmartwychwstaniu Jezusa, Wygłaszano je nie tylko w kościołach, ale także na okalających je cmentarzach. Proponowanym czasem wystawienia tego dramatu był okres między Wielkanocą a Wniebowstąpieniem. Zapisano je nie po łacinie, a w języku narodowym, czyli polskim.
W dziele pojawia się wiele metaforycznych scen, takich jak na przykład przybycie Jezusa do bram piekła i uwolnienie stamtąd dusz, które już odpokutowały swoje grzechy. Tematyka misterium jest bardzo szeroka i spotkać w nim można nie tylko informacje pochodzące z Ewangelii, ale także z różnego rodzaju apokryfów. Nie było ono włączone do liturgii jako jej część i można je było wystawiać osobno. Oprócz opisów zmartwychwstania Jezusa pojawiają się tutaj także losy apostołów albo wizyta Zbawiciela w piekle.
Jak widać, można powiedzieć, że misterium rezurekcyjne „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka wpisuje się w podstawowe założenia tego, jak misterium powinno być napisane i wystawione. To najstarszy zachowany w całości utwór tego typu napisany w języku polskim.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.