"Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim", oryginalnie znana jako “Historya o chwálebnym zmartwychwstániu Páńskim. Ze czterech S. Ewángelistow zebrána / á wirszykami spisana” to wielkanocne misterium, które wydano w Krakowie mniej więcej w roku 1580-1582. Dzieło podpisane jest nazwiskiem Mikołaja z Wilkowiecka. Wielu badaczy wskazuje jednak na to, że był on raczej jego redaktorem niż autorem. Misterium rozpoczyna się sceną już po śmierci Chrystusa. Dramat w pewnym momencie odnowiono według nowszych zwyczajów literackich, darując mu w ten sposób kolejne życie.
Akcja dramatu ma miejsce po śmierci Chrystusa, kiedy to Annasz, Kajfasz i Faryzeusz wraz z Piłatem wysyłają strażników do pilnowania ciała Jezusa, by nie zostało ono wykradzione przez uczniów. Maria Magdalena, matka Jakuba, Maryja Salome i Joanna Chuzowska udały się do aptekarza Rubena po maści i oleje do ostatniej posługi. Po trzech dniach Chrystus zmartwychwstaje, a przerażeni strażnicy informują o tym swoich zwierzchników. Zostają opłaceni, by nie rozgłaszali tej informacji dalej, a mówili, że ciało skradziono.
Po zmartwychwstaniu Jezus udaje się do piekła, gdzie nie zostaje wpuszczony, a wiele dusz domaga się uwolnienia. Jezus otwiera bramę, a Lucyfer z tego powodu rozpacza. Chrystus uwalnia dusze tych, którzy już odpokutowali za grzechy.
Rankiem kobiety udają się do groby, a tam czekają na nie dwa anioły, które przekazują im nowinę o zmartwychwstaniu. Marię Magdalenę odwiedza sam Chrystus, a kobiety spieszą, by poinformować apostołów. Jezus ukazuje się świętemu Piotrowi. W ostatniej scenie niewierny Tomasz sprawdza, czy Jezus naprawdę zmartwychwstał.
Całość rozpoczyna się od przedstawienia osób, jakie pojawiają się dramacie. Wśród nich można wyszczególnić takie postaci jak Annasz, Kajfasz, Faryzeusz, Piłat, Maria Magdalena. Lucyfer, sam Chrystus czy jego apostołowie. Dalej autor określa, że poniższą historię można wystawiać pomiędzy Wielkanocą a Wniebowstąpieniem, w kościołach lub na przykościelnych cmentarzach. Podkreślone zostaje, że jeden aktor może grać wiele postaci. Odpowiednie będzie także po prostu odczytywanie poszczególnych fragmentów dzieła.
W prologu ogłoszona zostaje radość z okazji zmartwychwstania Chrystusa. Do grobu przybywają aniołowie i niewiasty. Jest też zapowiedź, że cała historia zostanie ukazana w sześciu częściach. Nie wszystkie elementy historii opierają się o Ewangelie, niektóre zaczerpnięto bowiem z apokryfów. W tok dramatu zostały wplecione także śpiewy.
Część pierwsza. W pierwszej części biskupi Annasz, Kajfasz i Faryzeusz udają się do Piłata. Chcą go prosić, by ten wysłał strażników do grobu Jezusa. Boją się bowiem, że wyznawcy Chrystusa wykradną stamtąd jego ciało i będą potem rozgłaszać wieść o jego zmartwychwstaniu. Piłat przychyla się do ich prośby. Mężczyźni przykazują strażnikom strzec tego miejsca także przed kobietami, tak zwanymi “Maryjami” i opuszczają ich. Stróż Pikast zwraca uwagę biskupów na kwestię wynagrodzenia, a ci obiecują im sowitą zapłatę. Grób zostaje zapieczętowany. Strażnicy zostają sami, przechwalają się i odgrażają uczniom Jezusa.
Część druga. Maria Magdalena, Maryja Jacobi, Maryja Salowe i Joanna Chudowska zastanawiają się, w jaki sposób okazać swoją miłość do Chrystusa. Decydują się zakupić zioła i oleje do namaszczenia jego ciała. Zbierają na to między sobą pieniądze, a potem z koszykami udają się do apteki. Aptekarz Ruben serdecznie się z nimi wita i dowiaduje się, że produkty są potrzebne dla Jezusa, w którego nauki sam wierzy. Sprzedaje je zatem niewiastom po niższej cenie. Kobiety wychodzą z apteki z olejami i ziołami.
Część trzecia. Aniołowie znajdują grób Chrystusa i siadają przy nim. Zostają dostrzeżeni przez strażników, Pikasta i Teorona, którzy wznoszą okrzyki przerażenia. Budzą swoich towarzyszy i wszyscy padają razem na kolana. Po pewnym czasie wstają i Filomen zagląda do wnętrza grobu Chrystusa. Dostrzega, że spoczywające w nim ciało zniknęło. Tam Filomen ogłasza im swoje odkrycie i mówi, że Chrystus zmartwychwstał. Biskupi na początku nie mogą w to uwierzyć, ale po wielu zapewnieniach strażników w końcu dają im wiarę. Sytuacja martwi ich, bo zmartwychwstanie Chrystusa ma zniszczyć sprawowane przez nich obrządki. Biskupi proszą zatem strażników, by nie rozpowiadali tego, co ujrzeli. Zamiast tego mają mówić, że to zwolennicy Chrystusa w nocy wykradli z grobu jego ciało. Płacą im także za ich milczenie. Strażnicy odchodzą, aktorzy śpiewają pieśń o Jezusie-Zbawicielu.
Część czwarta. Jezus odziany w białą szatę i z chorągiewką w ręce schodzi do piekła i tam puka do bram piekielnych. Wzywa jego władców i piekielnych książąt, aby mu otworzyli. Pukanie słyszy Lucyfer i wysyła Cerbera, by ten sprawdził, kto to jest. Cerber uchyla wrót i z przestrachem oznajmia Lucyferowi, że za drzwiami oczekuje ich Chrystus. Mieszkańcy piekła nie chcą wpuścić do niego Zbawiciela. Obawiają się, że w ten sposób stracą proroków i królów. Lucyfer jest także zdenerwowany. Jadam i Ozeasz zaczynają dyskusję z diabłami. Mówią, że Jezus nie przejdzie przez wrota piekielne. Abram wygłasza modlitwę, a Cerber za to napuszcza na niego piekielne demony. Tymczasem Jezus dalej nieustannie forsuje bramę. Gdy mu się to wreszcie udaje i dostaje się do środka, to łapie łańcuch Lucyfera i mu grozi.
Anioł jest u Maryi i śpiewa. W ten sposób oznajmia jej, że jej syn zmartwychwstał. Tuż za nim nadchodzi Jezus i wita swoją matkę. Maryja pada do jego nóg i pełna miłości wita syna. Chrystus oznajmia jej, że co prawda teraz musi odejść, ale ponownie spotkają się w niedalekiej przyszłości. Scena kończy się wykonaniem pieśni.
Część piąta. Maria Magdalena i inne kobiety zmierzają do grobu z zamiarem namaszczenia jego ciała. Zaczynają się zastanawiać, kto odsunie wielki kamień, zakrywający wejście do grobowca. Wiedzą, że będą potrzebowały przy tym pomocy. Nagle jedna z nich, Marya Jacobi, widzi, że głaz już został odsunięty. Kobiety zaglądają wówczas do wnętrza grobu i pełne zdziwienia odkrywają, że nie ma w nim ciała Chrystusa. Następnie Maryje widzą dwie dziwne, białe postaci, które wywołują w nich lęk. Jest to anioł, który widząc ich strach, oznajmia im prawdę o zmartwychwstaniu Jezusa. Kobiety przypominają sobie wówczas, że sam Zbawiciel zapowiedział, że będzie to miało miejsce. Miało to wydarzyć się trzeciego dnia po jego śmierci. Aniołowie zlecają kobietom, by udały się z nowiną do apostołów i przekazały im, że Jezus objawi się w Galilei.
Część kobiet odchodzi, ale przy grobie pozostaje Maria Magdalena i płacze. Aniołowie pytają ją, czemu szlocha. Ona odpowiada im, że ciało Jezusa zostało zabrane i nie wie, gdzie go szukać. Wtedy pojawia się postać ogrodnika, który trzyma w ręce motykę. On również pyta Marię Magdalenę, co się stało. Ta ponownie odpowiada, że nie wie, gdzie szukać ciała Chrystusa. Pyta też ogrodnika, czy to on je gdzieś zabrał. Mężczyzna zdejmuje szaty ogrodnika i Marii Magdalenie ukazuje się sam Chrystus. Kobieta chce mu paść do stóp, ale ten nie pozwala jej dotknąć swojego ciała. Nakazuje jej iść do jego wyznawców i przekazać im, że wstąpi on do królestwa swojego ojca. Maria Magdalena wówczas odchodzi i dołącza do pozostałych kobiet. Jezus ponownie ukazuje się wszystkim kobietom, a te padają przed nim i chwytają go za kolana. Chrystus ponawia swoją prośbę, by odszukały one apostołów i przekazały im jego słowa. Maryje posłusznie oddalają się od niego.
Na scenie pojawia się teraz święty Piotr. Modli się on i prosi Jezusa o wybaczenie za to, że się go wyparł. W tym momencie Chrystus ukazuje się Piotrowi i udziela mu swojego wybaczenia. Scena kończy się śpiewem.
Część szósta. Maryje docierają do zwolenników Chrystusa. Relacjonują im, co wydarzyło się przy jego grobie. Tomasz jako pierwszy powątpiewa w prawdziwość ich słów. Filip i Andrzej zaczynają mu wtórować. Kobiety opuszczają ich.
W tym czasie Kleofas i Łukasz udają się do miasteczka o nazwie Emaus. W drodze dyskutują na temat wieści, jakie rozeszły się z jerozolimskiego miasta. Dotyczą one informacji o zmartwychwstaniu Jezusa. Nagle sam Chrystus się do nich odzywa, ale oni go nie rozpoznają. Wypytują go to to, co wydarzyło się przy jego grobie. Chrystus udaje przed nimi, że nie wie, o czym oni mówią. Prosi ich, by dokładnie wyjaśnili mu sytuację. Kiedy pełni powątpiewania przekazują mu relację ze zmartwychwstania, to Jezus zaczyna ich pouczać. Wypomina im, że było wiele znaków dotyczących tego, że zmartwychwstanie nastąpi. Apostołowie proszą go, by udał się z nimi w dalszą drogę, ale Chrystus odmawia początkowo. Dopiero gdy Łukasz chwyta go za odzienie, zgadza się im towarzyszyć. wspólnie idą do miejsca, gdzie jest nakryty stół. Apostołowie podają Jezusowi bochen chleba. Kiedy mężczyzna dzieli go i błogosławi, apostołowie wreszcie rozpoznają swojego nauczyciela. Wówczas Jezus nagle znika, a jego uczniowie chcą wrócić do Jerozolimy, by wszystkim opowiedzieć o tym, co ich spotkało.
Później Jezus ponownie ukazuje się swoim zmieszanym uczniom. Nie wiedza, czy jest duchem czy prawdziwym człowiekiem. Chrystus pokazuje im swoje rany i prosi o strawę. Apostołowie się radują. Scena kończy się, gdy święty Tomasz nie wierzy w powrót Jezusa, ale ten każe mu sprawdzić swoje rany. Dopiero wtedy apostoł zdaje sobie sprawę, że Chrystus powrócił.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.