Główną osią fabuły „Tanga” Sławomira Mrożka jest konflikt pokoleń w rodzinie Stomilów. Jest on przy tym ukazany w sposób groteskowy, odwrócony względem standardowego. W wypadku utworu najmłodszy przedstawiciel rodziny buntuje się bowiem wobec kompletnej anarchii i rozkładowi tradycyjnych wartości, jaki reprezentują jego rodzice. Artur nie posiada norm, wobec których mógłby dokonać emancypacji. Walczy więc z ich brakiem poprzez próbę ustanowienia w wewnętrznym świecie rodziny jakiejkolwiek formy. Skutkiem tego jest jednak całkowite odrzucenie martwych wartości starego porządku na rzecz zaprowadzenia władzy — jedynej syntezy formy i wolności. Zbyt uczuciowy Artur zostaje jednak obalony przez Edka, będącego w dramacie wcieleniem brutalnej siły.
Rodzina Stomilów jest zarazem przedstawieniem postmodernistycznego świata XX wieku oraz kondycji mieszkającej w nim inteligencji. Są oni bowiem przedstawicielami tej warstwy społecznej, która pokolenie przed akcją dramatu dokonała obalenia starych wartości moralnych. Stomil i Eleonora uczestniczyli w rozsadzaniu konserwatywnych form rządzących społeczeństwem — konwenansów i zasad.
Rodzinę Stomilów można bez wątpienia nazwać awangardą rewolucji kulturalnej, która dała początek XX wiekowi. Stworzyli jednak tym samym świat, będący intelektualnym śmietniskiem. Pozbawieni jakiejkolwiek formy, mogą nareszcie oddać się pełnej ekspresji własnej osoby. Ta wolność przybiera jednak formę marazmu i anarchii. Nikt nie sprząta mieszkania, gdzie zniszczone sprzęty reprezentują ideowe relikty przeszłości. Panuje zobojętnienie i moralna degrengolada.
Mrożek nadaje rodzinie Stomilów groteskowy kształt odwróconej normalności. Staje się to widoczne po wkroczeniu na scenę Artura — syna Stomila i Eleonory. Ten dwudziestopięcioletni student trzech fakultetów zawsze nosi garnitur i wydaje się wręcz ponadprzeciętnie normalny. Konflikt pokoleń zasadza się tutaj na odwróceniu ról. Artur jako osoba z młodszego pokolenia nie ma możliwości zbuntowania się wobec zastanego porządku rzeczy. Wszelkie formy zostały już bowiem obalone przez zbuntowane pokolenie jego rodziców. Tym samym Artur podejmuje decyzję o przywróceniu starych wartości, co paradoksalnie jest jego buntem.
Konsekwencje działań Artura będą prowadzić do tragicznego końca. Nim jednak to nastąpić, młody człowiek podejmie pewne działania, mające na celu przywrócenie wewnętrznemu światu jego rodziny tradycyjnych ram. Polega to między innymi na karnym wyganianiu babci Eugenii na katafalk oraz namówieniu ojca do zabicia kochanka żony — Edka. Ostatecznie decyduje się na ślub z kuzynką Alą. Uważa, że ta tradycyjna forma przywróci dawny porządek. Ostatecznie jednak przekonuje się, że takie działanie nie ma sensu. Forma jest bowiem pusta, nie ma żadnego znaczenia wobec całkowicie rozsadzonego świata wartości.
Widząc jednak śmierć babci Eugenii na katafalku, Artur odnajduje nareszcie sposób na dokonanie buntu w świecie bez zasad. Jest nim zapanowanie nad życiem i śmiercią innych — synteza wolności i porządku, skupiona w jednostce tyrana. Inteligent zostaje jednak zdradzony, dosłownie, przez własne uczucia. Kiedy Ala wyjawia mu, że spała z Edkiem, załamuje się. W tym momencie prymityw atakuje i zabija mężczyznę. Ostatecznie to on przejmuje władzę, zaprowadzając rządy brutalnego terroru. Niczym plemienny kacyk odprawia ze Stomilem taniec zwycięstwa — tango nad zwłokami Artura.
Tym samym konflikt pokoleń w „Tangu” skutkuje wprowadzeniem władzy Edka. W świecie pozbawionym wszelkich norm moralnych i form pozostaje bowiem tylko jedno — siła. Prymitywny brutal nie ma cywilizacji, która stanęłaby przeciwko niemu. Ostatecznie urządza więc świat na własną modłę. Przejęcie władzy przez Edka można rozpatrywać również na gruncie historycznym, jako nawiązanie do totalitaryzmów XX wieku. Istnieje też interpretacja, wedle której Mrożek ostrzega inteligencję przed dążeniem do wolności dla samej wolności. Takie ujęcie buntu rodzi anarchię, ta zaś stanowi zawsze szansę dla wszelkich brutalnych reżimów.
Aktualizacja: 2023-05-20 22:03:13.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem lub wyślij maila: [email protected]. Bardzo dziękujemy.