Powieść Henryka Sienkiewicza Quo vadis przedstawia Rzym czasów Nerona. Chociaż jej przesłanie jest w dużej mierze uniwersalne, mamy tutaj do czynienia z powieścią historyczną. Na przykładzie Quo vadis można więc wyróżnić charakterystyczne cechy tego typu dzieła.
Po pierwsze, akcja powieści rozgrywa się w epoce wcześniejszej, niż czasy, w których żył autor. Sienkiewicz publikował Quo vadis w odcinkach w latach 1895–1896. Tymczasem akcja powieści rozgrywa się w I wieku naszej ery, a dokładnie w ostatnich latach panowania Nerona: 63–68 r. Autor inspirował się więc wydarzeniami, których nie był w stanie doświadczyć oraz postaciami, które mógł znać wyłącznie z przekazów historyków. Mamy więc do czynienia z wyobrażeniami Sienkiewicza na temat prawdziwych wydarzeń np. pożaru Rzymu czy prześladowań chrześcijan. W powieści pojawiają się też postaci historyczne np. Petroniusz, Neron, Poppea czy Pomponia Grecyna.
Sienkiewicz połączył tutaj dwa rodzaje powieści historycznej, pojawiające się w polskiej literaturze. Pierwszym z nich było opisywanie losów fikcyjnych bohaterów w konkretnej epoce historycznej. Drugi rodzaj powieści historycznej polega na jak najdokładniejszym przedstawieniu realiów epoki. W powieści Sienkiewicza pojawiają się elementy obydwu tych typów powieści.
W powieści pojawia się również stylizacja językowa. Autor starał się możliwie upodobnić język bohaterów do używanego w epoce, w której żyli. Pojawiają się na przykład zwroty do rzymskich bogów: Korbulo! Na Bakcha! Prawdziwy to bożek wojny, istny Mars: wielki wódz, a zarazem zapalczywy, prawy i głupi.
Sienkiewicz starał się też jak najwierniej opisać obyczaje epoki: stroje i fryzury bohaterów, wystrój domów, realia starożytnego Rzymu. Dokładnie oddał mentalność Rzymian, którzy uwielbiali uczty, pijaństwo i rozpustę. Ukazał miasto w przełomowym momencie, gdy dotarła do niego nowa nauka, czyli chrześcijaństwo. Sienkiewicz ukazał przekrój rzymskiego społeczeństwa: wśród bohaterów znajdują się między innymi patrycjusze, lekarze, żołnierze, wyzwoleńcy i niewolnicy.
Charakterystyczną cechą powieści historycznej jest też trzecioosobowy narrator. Pozwala to na pełniejsze ukazanie realiów epoki, ponieważ perspektywa nie jest ograniczona do wiedzy jednej postaci. Wszechwiedzący narrator wie wszystko na temat wydarzeń w mieście oraz zna ich konsekwencje. Dzięki temu powieść ma jeszcze większą wartość dla czytelnika.
W dziele kryje się krytyka czasów współczesnych autorowi. Posługiwanie się historyczną stylizacją, pozwoliło w dyskretny sposób przedstawić refleksję na temat życia w Polsce rządzonej przez zaborców. Trudno nie zauważyć analogii między chrześcijanami prześladowanymi w Rzymie a Polakami żyjącymi w niewoli. Wiara chrześcijańska jest dla większości Polaków jedną z największych wartości, dlatego Sienkiewicz chciał w ten sposób trafić do swoich rodaków i dodać im otuchy. Skoro pierwsi chrześcijanie przetrwali prześladowania, Polacy wciąż powinni wierzyć, że kiedyś będą żyć w wolnym kraju.
Powieść historyczna pozwala z dystansu spojrzeć na wydarzenia z przeszłości oraz wyciągnąć z nich wnioski, również na temat współczesności. Właśnie dlatego, takie powieści jak Quo vadis, mimo upływu lat wciąż cieszą się popularnością.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.