Satyryczny obraz średniowiecznego społeczeństwa. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. - Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Satyra na leniwych chłopów

Autorem opracowania jest: Marta Grandke.

Satyra jest nieodłączną częścią kultury i sztuki, ludzie bowiem lubią dostrzegać w innych liczne wady i krytykować. Satyra ubierała ostrze krytyki w rozrywkową formę i pozwalała ludziom łatwiej się z nią oswoić i spojrzeć na swoje wady z dystansem. Gatunek ten znany był już w średniowieczu i autorzy chętnie z niego korzystali, by opisać swoje obserwacje dotyczące tego, jak funkcjonuje społeczeństwo wokół nich. Służyło to zwróceniu jego uwagi na istotne kwestie i postawy, które nie tylko nie służyły ogólnemu dobru, a nawet powodowały wyrządzanie szkody innym. Dzieła tego typu umożliwiały więc ludziom przejrzenie się w nich jak w lustrze, dzięki czemu mogli dostrzec swoje wady i zweryfikować własne zachowanie. Satyryczny obraz społeczeństwa znaleźć można w takich średniowiecznych dziełach jak „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” lub „Satyra na leniwych chłopów”.

W anonimowym dziele „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” autor opisał ludzkie zachowania i ubrał je w formę rozmowy tytułowego Mistrza ze Śmiercią. Mistrz wypytuje bowiem Kostuchę o szczegóły jej pracy, a ona wszak każdego dnia styka się z wieloma różnymi ludźmi. Ludzie ci zaś z kolei odznaczają się różnymi wadami, przywarami lub zachowują się w nie do końca uczciwy sposób. Śmierć doskonale zdaje sobie sprawę ze wszystkich ich grzechów, ponieważ to ona zabiera dusze ludzkie do piekła lub do nieba. Szczególne upodobanie znajduje ona w karaniu grzeszników. W trakcie rozmowy z Mistrzem Śmierć w sposób satyryczny wypowiada się na temat ludzi, jakich spotyka codziennie. Opowiada o nich w sposób dowcipny, zmieniając ich przywary w żart, coś, co brzmi zabawnie, mimo iż w rzeczywistości może być dla innych problemem. Śmierć mówi więc Mistrzowi o takich grupach społecznych jak grube kobiety, nieuczciwi karczmarze i nieetyczni lekarze, mnisi, plebani, którzy prowadzą świecki tryb życia z kuflem i dobrym jedzeniem oraz sędziowie, którzy dają się przekupić, by wydać korzystny wyrok. Śmierć bawią ich przywary, za które potem zabiera ich do piekła, widzi wszystko, co chcieliby oni ukryć i ubiera to w satyrę. Rubaszny, żartobliwy sposób, w jaki snuje ona swoją opowieść, nie przystaje jednak do powagi jej zawodu. Śmierć dostrzega także ogromne nierówności społeczne, które dopiero ona rozwiązuje, sądząc wszystkich wyjątkowo sprawiedliwie i przychodząc po każdego człowieka. Anonimowy autor przy pomocy żartów i figury Śmierci wyeksponował największe przywary otaczającego go społeczeństwa, wypunktował je i tym samym pozwolił innym dostrzec w nich samych siebie.

Innym utworem, w którym pojawia się satyryczny wizerunek średniowiecznego społeczeństwa jest „Satyra na leniwych chłopów” - anonimowy, polski wierszowany utwór. Pisany jest on z perspektywy możnego pana, który narzeka na chłopów pracujących w jego gospodarstwie i którzy wymyślają różne sprytne sposoby, by się od tej pracy wymigać. Odrabiali oni bowiem pańszczyznę, czyli nie pracowali na własny zysk, tylko by pomnożyć majątek wspomnianego pana. Chłopi uciekali się więc według autora do takich sposobów jak celowe spóźnianie się na pole do pracy, udawanie, że sprzęt się zepsuł i wymaga naprawy, biorą ze sobą zwierzęta zmęczone lub chore, a także wypełniają swoje obowiązki sumiennie i właściwie tylko wtedy, gdy są oni pilnowani przez swojego pana - w innym przypadku lekceważą swoje zadania, zajmują się odpoczynkiem i robią wszystko, by się nie przemęczać. Satyra ta według tytułu miała punktować i ośmieszać właśnie leniwych chłopów i uznawano, że pisana jest ona z perspektywy rozżalonego pana. Jednak w istocie tekst ujawnia spryt chłopów i ich zaradność. Buntują się oni bowiem przeciwko okrutnemu wyzyskowi, który nie pozwala im pracować na swoją korzyść, tylko muszą pomnażać bogactwa kogoś innego. Ich wady okazują się więc być zaletami, chłopi bronią się jak mogą przed niesprawiedliwym traktowaniem. Sama zaś satyra zdaje się więc uderzać w żalącego się pana - nie potrafiącego na siebie pracować i prowadzić gospodarstwa. Nie jest on w stanie pilnować swoich pracowników i egzekwować wykonywania ich obowiązków. Nieustannie oszukują go oni, a on nie jest wystarczająco sprytny, by zaradzić ich zachowaniu. Ukazanie metod chłopów tak naprawdę ośmiesza ich pana, który nie jest w stanie zapanować nad nimi, mimo iż ma do tego wiele środków, takich jak jego pozycja czy majątek. Satyra ta ośmiesza więc konkretną grupę społeczną.

Średniowieczna satyra społeczna ukazuje więc ludzi od ich najgorszej strony, eksponuje wady, przywary i niewłaściwe zachowania. Krytyka ta wymierzona została w konkretne grupy społeczne, takie jak sędziowie, lekarze czy możni panowie. W dziełach tych mogą się oni przejrzeć jak w lustrze i zweryfikować swoje zachowanie. Forma satyry pozwala na wytknięcie przewinień w sposób żartobliwy, ale równocześnie bardzo szczery.

Czytaj dalej: Motyw tańca śmierci. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Ostatnia aktualizacja: 2022-10-21 10:37:36

Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.