CzÅ‚owiek funkcjonuje i postrzega rzeczywistość przy pomocy różnych perspektyw, czÄ™sto wykluczajÄ…cych siÄ™ wzajemnie. CzÄ™sto dzieli siÄ™ je na sferÄ™ duchowÄ…, metafizycznÄ… oraz na sferÄ™ nauki, peÅ‚nÄ… faktów oraz udowodnionej wiedzy o Å›wiecie. Nauka i metafizyka sÄ… wiÄ™c przedstawiane jako dwa sposoby mówienia o Å›wiecie. Powszechne jest podejÅ›cie, że metafizyczny sposób ujmowania Å›wiata kÅ‚óci siÄ™ z tym naukowym ujÄ™ciem, metafizyka nie opiera siÄ™ bowiem na twardych dowodach, jest ona raczej kwestiÄ… ducha, wiary i pojmowania Å›wiata w taki sposób, że kryje siÄ™ za nim i za jego sensem coÅ› wiÄ™cej. W opowiadaniu Jacka Dukaja pod tytuÅ‚em „Katedra” przedstawiony zostaÅ‚ zarówno naukowy sposób postrzegania Å›wiata, jak i jego metafizyczny aspekt.
Opowiadanie „Katedra” zostaÅ‚o napisane i opublikowane przez Dukaja w 2000 roku. InspiracjÄ… do jego powstania byÅ‚a historia sÅ‚ynnego architekta, Antoniego Gaudíego, oraz jego najbardziej znanego projektu, czyli koÅ›cioÅ‚a Sagrada Familia. Gaudí nie doczekaÅ‚ koÅ„ca jego budowy i ostatecznie zostaÅ‚ pochowany w jego wnÄ™trzu. Ten motyw zostaÅ‚ przez Dukaja wykorzystany w „Katedrze”, która opowiada o zadaniu, jakie miaÅ‚ wykonać ksiÄ…dz Pierre Lavone. Przydzielono go do misji zbadania cudu uzdrowieÅ„, jakie miaÅ‚y jakoby mieć miejsce przy grobie Izmira Predú. Izmir byÅ‚ bohaterem, który popeÅ‚niÅ‚ samobójstwo, by ocalić swoich towarzyszy. ByÅ‚ bowiem także czÅ‚onkiem zaÅ‚ogi holownika „Sagittarius”, który utknÄ…Å‚ na bezludnej asteroidzie bez odpowiednich zapasów tlenu dla wszystkich. Izmir zabiÅ‚ siÄ™ wiÄ™c, by reszta jego towarzyszy mogÅ‚a przeżyć aż do momentu, w którym nadeszÅ‚a pomoc. Pochowano go jak bohatera na wspomnianej asteroidzie, a jakiÅ› czas później wokóÅ‚ jego grobu powstaÅ‚a katedra. Pielgrzymi, którzy odwiedzali jÄ…, zaczÄ™li Å›wiadczyć o cudzie uzdrowieÅ„. Zadaniem ksiÄ™dza Lavone byÅ‚o zbadanie domniemanych cudów i udowodnienie ich prawdziwoÅ›ci. Z czasem zadanie to coraz bardziej go pochÅ‚ania, do tego stopnia, że nie obchodzi go już nic innego. Po pewnym czasie zaraża siÄ™ także żywokrystem, czyli substancjÄ…, z której stworzona zostaÅ‚a katedra. KsiÄ…dz Lavone zdaje sobie wówczas sprawÄ™ z tego, że odkrywanie jej sekretów przypÅ‚aci swoim czÅ‚owieczeÅ„stwem, a ostatecznie także życiem. Przewiduje również, że pewnego dnia obróci siÄ™ w kamieÅ„, a katedra go pochÅ‚onie. W dziele Dukaja wyraźnie widać podziaÅ‚ na dwie strefy - naukowÄ…, w której bohaterowie chcÄ… udowodnić prawdziwość opisywanych cudów oraz metafizycznÄ…, której czÅ‚onkami sÄ… ludzie doÅ›wiadczajÄ…cy uzdrowieÅ„ przy grobie Izmira.
W opowiadaniu „Katedra” Dukaja Å›cierajÄ… siÄ™ wiÄ™c ze sobÄ… dwa Å›wiatopoglÄ…dy - naukowy i metafizyczny. Ten pierwszy poczÄ…tkowo reprezentuje ksiÄ…dz Lavone, który w sposób naukowy ma zbadać katedrÄ™ i grób Izmira. Ma on sporzÄ…dzić raport, który pomoże jego zwierzchnikom w podjÄ™ciu decyzji, co tak naprawdÄ™ dzieje siÄ™ przy grobie Izmira i jaka jest prawdziwa natura tych wydarzeÅ„. Im bardziej jednak ksiÄ…dz Lavone próbuje zbadać to zjawisko, tym bardziej przechodzi ze sfery nauki do sfery metafizycznej. Zaczyna bowiem doÅ›wiadczać dziwnych rzeczy, które przekraczajÄ… jego pojmowanie Å›wiata i nauki. Gdy zaraża siÄ™ żywokrystem wie już, że nie ma dla niego ratunku i zostanie pochÅ‚oniÄ™ty przez tajemniczÄ… katedrÄ™. AsteroidÄ… i katedrÄ… sÄ… także bezpoÅ›rednio zainteresowani naukowcy, zwÅ‚aszcza po odkryciu wÅ‚aÅ›nie żywokrystu. ChcÄ… go bowiem zbadać i sprawdzić, czy jest to substancja, która w jakikolwiek sposób może przysÅ‚użyć siÄ™ nauce. Nie sÄ… oni zainteresowani aspektem duchowym powstania katedry, majÄ…cych w niej miejsce cudów czy ciÄ…gle pojawiajÄ…cych siÄ™ na asteroidzie pielgrzymów, którzy pragnÄ… kontaktu z cudownymi mocami grobu Izmira. PodchodzÄ… do tej kwestii praktycznie, jak do każdego innego odkrycia naukowego. WidzÄ… w niej możliwość kontaktu z obcÄ… cywilizacjÄ…, nie zaÅ› z siłą wyższÄ…. Z drugiej strony Dukaj portretuje pielgrzymów, na przykÅ‚ad GazmÄ™, który wierzy, że przebywanie w pobliżu grobu Izmira leczy go z objawów schizofrenii. Ludzie przynależący do sfery metafizycznej nie kwestionujÄ… cudów, jakie majÄ… miejsce w katedrze, sÄ… przekonani o ich autentycznoÅ›ci i odwiedzajÄ… planetoidÄ™, by zaznać Å‚aski spÅ‚ywajÄ…cej na ludzi peÅ‚nych wiary w tym miejscu. Do tej postawy przekonuje siÄ™ ksiÄ…dz Lavone, w miarÄ™ jak staje siÄ™ Å›wiadkiem niezwykÅ‚ych wydarzeÅ„, jakich nie spotkaÅ‚ nigdzie indziej poza planetoidÄ…. Ostatecznie pochÅ‚aniajÄ… go one i zmieniajÄ… go w część katedry. Gdy dochodzi do ewakuacji planetoidy, jest on jednÄ… z dwóch osób, które sÄ… tak peÅ‚ne wiary, że zostajÄ… na niej, mimo że asteroida zmierza w odlegÅ‚e części kosmosu.
W „Katedrze” Jacka Dukaja Å›cierajÄ… siÄ™ wiÄ™c ze sobÄ… metafizyka oraz nauka, wiara przeciwko twardym dowodom. Autor poczÄ…tkowo ukazuje dwie strony i ich racje, jednak z czasem gÅ‚ówny bohater opowiadania oraz jego narrator - ksiÄ…dz Lavone - powoli daje siÄ™ wciÄ…gnąć niezwykÅ‚ym wydarzeniom, jakie majÄ… miejsce w okolicy katedry. W ten sposób oczywistym staje siÄ™, że wiara jest czymÅ› niezwykle silnym, co odmienia ludzi i ich życie i czego nie w sposób sie po prostu pozbyć, udowadniajÄ…c coÅ› przy pomocy nauki i racjonalnego spojrzenia na rzeczywistość.
Ostatnia aktualizacja: 2022-09-19 22:32:12
Opracowanie stanowi utwór w rozumieniu Ustawy 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszelkie prawa autorskie przysługują poezja.org. Dalsze rozpowszechnianie utworu możliwe tylko za zgodą redakcji.